9-mavzu. Pedagogik fikrlarning sho‘ro davridagi rivoji

Ayniyning ma’rifatparvarlik, insonparvarlik g‘oyalari 
Sadriddin Ayniy o‘z ma’rifatparvarlik qarashlarida vatanparvarlik, 
insonparvarlik, xalqparvarlik g‘oyalarini olga suradi. Uning fikricha, 
tarbiyaning asosiy maqsadi bolani vatanga, xalqqa sadoqatli qilib kamol 
toptirishdir. U ijodiy va ma’rifiy faoliyatlarida, o‘qish kitoblarida bu g‘oyani 
bolalar ongiga singdirishga harakat qildi. Ayniy xalqning aql-zakovatini, kuch-
qudratini o‘zaro do‘stligida, mehr-oqibatida ko‘rdi, bolalarda xalqqa xos bu 
fazilatlarni tarkib toptirishga da’vat etdi. 
Ayniy ota-onaga hurmat-ehtiromni, ular haqida g’amxo‘rlik qilishni 
yuksak insonparvarlik hisobladi. Ayniy «Ota-ona» hikoyasida deydi: «Ota-
onani hurmat qilish, ularni ulug‘lash zarur, ularning topshiriqlaridan bosh 
tortmaslik kerak, hammavaqt, hamma ishda ularning roziligini olish kerak. 
CHunki ular bizning tarbiyamiz uchun ko‘p mashaqqatlar chekkanlar» 
Ayniy vatanparvarlik xususidagi qarashlarida vatanparvarlik, asosan, 
vatanni sevish, vatanni dushmandan himoya qilish, uning uchun jonni fido 
etishdan iboratligini aytadi. «O‘qishga g’ayrat qil, odam bo‘l. Keyin kuching 
etguncha o‘z Vataningga xizmat qilasan...»,
2
— deydi Ayniy 

---

Ayniy axloq-odob, mehnatsevarlik tarbiyasi haqida 
Ayniy axloqiy tarbiya haqida fikr bildirar ekan, axloqiy tarbiyalangan 
bola hech vaqt yolg’on gapirmasligini, hamma vaqt chin so‘zli, sof vijdonli 
bo‘lishini aytadi. Uning ta’kidlashicha, «Rostgo‘y bola hech vaqt yolg‘on 
gapirmaydi. Hech kimga ziyon etkazmaydi... Maktabda yoki yo‘lda biron 
narsani topsa, uni albatta egasiga qaytarib beradi...» 
Ayniy axloqiyliqda saxiylik, xayrixohlik, kamtarlikni ham go‘zal fazilat 
hisoblaydi va tarbiyada bolalarda bu sifatlarni rivojlantirishni uqtiradi. Ayniy 
axloq haqidagi qarashlarida kamtarlikni eng yuksak insoniy fazilat ekanligini 
alohida ta’kidlaydi. Uning uqtirishicha, bolalarni kamtarlik ruhida tarbiyalashda 
shaxsiy namuna, o‘rnak bo‘lish muhim omildir. Ayniy ota-onalarni, kattalarni, 
o‘qituvchilarni kamtarlikda yoshlarga o‘rnak bo‘lishga da’vat etadi. 
Ayniy mehnatni ulug‘laydi, mehnat insonga hurmat, obro‘, baxt baxsh 
etishini ta’kidlab, mehnat tarbiyasini oilada yosh- lik vaqtidan mehnatga 
ko‘niktirish kerakligini aytadi. U mehnat haqidagi o‘z fikrini «Qiz bola yoki 
Xolida» darsligida Xolida va Fotima obrazlarida ifodalab, mehnatda qiz va 
o‘g‘il bolalar o‘rtasida hamkorlik, o‘zaro ko‘mak bo‘lishini tavsiya etdi 
Ayniy o‘z pedagogik qarashlarida ta’lim-tarbiyada bolaning yoshi, 
ruhiyati, qobiliyati, qiziqishini hisobga olishni talab etadi, ularda ishonch 
tuyg‘usini uyg‘otish va o‘stirish kerakligini uqtiradi