9-mavzu ma’ruza

Ko’rinishni o’zida tasvirlangan kesim. Bu kesim kesuvchi tekislik o‟tgan 

joyiga  chiziladi.  Ko‟rinishni  o‟zida  tasvirlangan  kesim  konturi  ingichka  tutash 

chiziq  bilan  chiziladi.  (10-shakl,  d,  e).  Kesimni  chetga  chiqarib  chizish  afzalroq. 

Chunki  chizmani  ustida  bajarilgan  kesim  ko‟rinishni  to‟smaydi  va  chizmani 

o‟qishni  qiyinlashtirmaydi.  Kesim  kesuvchi  tekisliklarni  izini  yo‟nalishlariga 

nisbatan  simmetrik  (10-shakl,  v,  b,  d)  yoki  nosimmetrik  (10-shakl,  a,г,e)  bo‟lishi 

mumkin.  Umumiy  holda  kesuvchi  tekislikni  holati  chizmada  kesim  chizig‟i  bilan 

ko‟rsatiladi. Buning uchun orasi ochilgan boshlanishiga va oxiriga kuzatuvchining 

nigohi ko‟rsatilgan strelka qo‟yilgan shtrix chiziq qo‟llaniladi. Chiziq va strelkalar 

11-shaklda ko‟rsatilgan o‟lchamlarga muvofiq bajariladi. 

 

11-shaklda 

 

Bunda  S  chizmadagi  kontur  chiziqning  qalinligi  kesim  chizig‟ining 

boshlanishi va oxiriga bir xil bosma xarf qo‟yiladi. Kesim chizig‟iga yoziladigan 

xarflar berilgan chizmadagi o‟lcham sonlari o‟lchamiga qaraganda 1-2 marta katta 

bo‟lishi  kerak.  Kesimlarni  harf  bilan  belgilash  alfavit  tartibida  bo‟lishi  kerak  va 

ular  qaytarilishi  mumkin  emas.  Kesim  ustiga  A-A  yozuv  yoziladi.  Quyidagi 

hollarda kesim chizig‟i o‟tkazilmaydi va kesimga xarfli yozuv yozilmaydi: 

a) Agar kesim chizmaning ustida bajarilgan bo‟lsa. (10-shakl, d). 

b)  Agar  tashqariga  chiqarilgan  kesimning  simmetriya  o‟qi  kesuvchi 

tekislikning izini davomi bo‟lsin. (10-shakl, б). 

v)  Agar  kesim  buyum  tasvirini  uzilgan  joyida  ko‟rsatilgan  bo‟lsa.(  10-

shakl,b). 

Buyumning  tasvirini  uzulgan  joyida  (10-shakl,  г)  yoki  tasvirning  ustida 

(10-shakl,  e)  bajarilgan  nosimmetrik  kesim  uchun  kesim  chizig‟i  strelka  bilan 

o‟tkaziladi,  lekin  harf  bilan  belgilanmaydi.  Bundan  boshqa  hamma  hollarda 

simmetrik  va  nosimmetrik  kesimlarga  strelka  qo‟yilgan  kesim  chizig‟i  va  harfli 

belgi  qo‟yilishi  zarur.  Agar  kesuvchi  tekislik  slindrik  teshik  yoki  chuqurchani 

chegaralovchi aylanish sirtining o‟qi orqali o‟tsa u holda teshik yoki chuqurchani 

konturi to‟la ko‟rsatiladi.( 12-shakl) 

---

. 

12-shakl 

 

 

                13-shakl 

Kesimni  chizish  va  joylashtirish  bo‟yicha  strelka  bilan  ko‟rsatilgan 

yo‟nalishga to‟g‟ri kelish kerak. Kesimni formatni hohlagan joyiga chizish va uni 

chizmani  o‟qish  uchun  qulay  bo‟lgan  burchakga  burish  mumkin.  Bunda  kesimni 

bildiruvchi yozuvdan kegin O shartli grafik belgi qo‟yiladi. (13-shakl). 

 

14-shakl 

 

Bitta  buyumga  tegishli  bo‟lgan  bir  necha  bir  hildagi  kesimlar  uchun  kesim 

chizig‟i bir xil xarf bilan belgilanadi va bitta kesim chizib ko‟rsatiladi. (14-shakl). 

Agar  kesuvchi  tekislik  har-xil  burchak  ostida  yo‟nalgan  bo‟lsa,  unda  burulish 

belgisi O qo‟yilmaydi. (15-shakl).