9-mavzu: global jarayonlar va barqaror taraqqiyot reja: 1

Energetika va xom ashyo resurslari
. Yana bir global muammo – 
insoniyatni energetika va xom 
ashyo resurslari bilan ta’minlash xalqaro maydonda ko‘p sonli ziddiyatlar, shu jumladan harbiy 
mojarolar manbaiga aylandi
. Bu resurslar moddiy ishlab chiqarishning negizi hisoblanadi va ishlab 
chiqarish kuchlarining rivojlanishiga qarab inson hayotida tobora muhimroq rol o„ynaydi.
Mazkur resurslar tiklanadigan, ya‟ni tabiiy yoki sun‟iy yo„l bilan tiklash mumkin bo„lgan 
resurslarga (gidroenergiya, yog„och, quyosh energiyasi va sh.k.) va miqdori mavjud tabiiy zahiralar bilan 
chegaralangan tiklanmaydigan resurslarga (neft, ko„mir, tabiiy gaz, har xil rudalar va minerallar) 
bo„linadi.
Hozirgi iste‟mol sur‟atlari saqlangan taqdirda tiklanmaydigan resurslarning aksariyati insoniyatga 
bir necha o„n yillardan bir necha yuz yillargacha bo„lgan muddat bilan o„lchanadigan yaqin kelajakda 
foydalanishgagina etishi hisoblab chiqildi. Shuningdek mavjud zaxiralarning anchagina qismi murakkab 
sharoitda joylashgan konlarda jamlangan yoki nisbatan qashshoq rudalardan iborat. 
Urush va tinchlik muammosi
. Harbiy soha jamiyat hayotining eng isrofgar sohasi hisoblanadi. 
Ayni shu 
sababli jamiyat hayotidan urushni bartaraf etish va Erda mustahkam tinchlikni ta’minlash 
butun dunyoda mavjud barcha global muammolar orasida eng muhimi deb e’tirof etiladi
. Uning 
keskinligi barcha zamonlarda hech qachon pasaymagan bo„lsa-da, XX asrda u nafaqat ayrim kishilar, 
xalqlar, balki butun insoniyat oldiga «o„lish yo qolish?» degan mudhish savolni qo„yib, alohida, fojeaviy 
mazmun va ahamiyat kasb etdi.
Bu hol ilgari mavjud bo„lmagan imkoniyat – Erdagi hayotni yo„q qilish imkoniyatini yaratgan 
yadro quroli paydo bo„lishi bilan izohlanadi. Yadro quroli 1945 yil avgustda (Xirosima va Nagasaki) ilk 
bor qo„llanilgan paytdan e‟tiboran mutlaqo yangi davr – inson hayotining barcha jabhalari: siyosat, 
iqtisod, tafakkurda, jahon maydonidagi kuchlar nisbatida tub o„zgarishlar yasagan yadro davri boshlandi.
Muhokama qilinayotgan muammoning boshqa bir o„ziga xos xususiyati shundaki, u mohiyati va 
hozirgi holati «Tabiat falsafasi»mavzusida ko„rib chiqilgan ekologiya bilan uzviy bog„liq. Biz fan-texnika 
taraqqiyoti darajasi ekologik tanglikni bartaraf etish borasidagi imkoniyatlarni belgilashini qayd etgan 
edik, ammo qurol-yarog„larning vayronkor imkoniyatlari, ularning shakllari, qo„llash metodlari va 
usullarining rang-barangligi ham ayni shu darajaga bog„liq bo„ladi.