9-maruza o‘zgaruvchan tok relelari reja

9.3. FAZA SEZGIR IKKI ELEMENTLI RELELARDAN
RELS ZANJIRLARIDA FOYDALANISH
Tortqi tokni ortga qaytarish. Elektr tortqili uchastkalarda tortqi tokni ortga o‘tkazish qo‘shimcha muammo xisoblanadi. Bundan tashqari, ayrim temir yo‘llarda relslar poezdning ichki elektr ta’minot zanjirlaridagi tortqi tokni ortga o‘tkazuvchi simlar sifatida qo‘llaniladi, ulardan yo‘lovchi vagonlardan lokomotivga teskari toklar qaytadi. Bunday turdagi muammolar ikki xil echimga ega:
1. Rels iplarining faqat bittasi teskari tokni o‘tkazadi.
Bu maqsadga erishish uchun, begona tokni o‘tkazuvchi rels ipi, izolyasi-yalangan tutashgichlar bilan jihozlanmaydi. Rels zanjirini chegaralash uchun (9.5,a-rasm) ikkinchi rels ipining izo-lyasiyalangan tutashgichi xizmat qiladi. Yana bitta echim: ikkala rels iplari izolya-siyalovchi tutashgichlar bilan jihozlanadi va navbatma-navbat oshirma ulagichlardan teskari tokni o‘tkazishda foydalaniladi (9.5,b-rasm).
K eyingi usulning ustunligi izolyasiyalangan tutashuvlarda qisqa tutashish bo‘lganda xavfsizlik ko‘proq ta’minlanadi. Ikkala usullar ham asosan, o‘zgaruvchan tokda elektr tortqi uchastkalarda joylashgan, o‘zgarmas tokdagi rels zanjirlarida qo‘l-laniladi;

9.5-rasm. Teskari tortish tokini bitta rels orqali qaytishi

2. Ikkala rels ham teskari tortqi yoki poezd tokini o‘tkazish uchun qo‘llaniladi.

O ‘zgarmas tokda elektr tortqi uchastkalarda drossellar o‘rnatiladi (9.6,a-rasm), ular rels iplarini har bir seksining boshlanishi va oxirida ulanadilar. Drossel o‘zgaruvchan tokdagi rels zanjirlari uchun katta qarshilikga ega, va shuning uchun qarama-qarshi rels liniyalari liniyalarida signallarni bir-biridan izolyasiyalaydi.

9.6-rasm. Teskari tortish tokini ikkala rels orqali qaytishi
O
O ‘zgarmas tok esa, teskarisi, relslardan drosselning o‘rta nuqtasidan o‘tib va yana qarshiliksiz relsga qaytadi. Shimoliy Amerikadagi o‘zgaruvchan tokda elektr tortqi uchastkalarda drossel cho‘lg‘amiga ulanuvchi kondensatorlardan foydalaniladi. Rezonans konturi LC tortqi tokga minimal qarshilik va yuqori chastotaga ega bo‘lgan signal tokiga yuqori qarshilikga ega [IRSE, 2008]. O‘zgarmas va o‘zgaruvchan tokdagi elektr tortqi uchastkalarda drossel drossel-transformatorga takomillash-tirilgan, uning ikkilamchi cho‘lg‘ami rels zanjirining ta’minot yoki releli tomonlari jihozlariga ulanadi (9.6,b-rasm).
Bunday echim Evropa va Osiyoda qo‘llaniladi.