8-tema. Xizmetkerler menen esap –kitaplardiń esabi reje

8.3. Miynet hám oǵan haqı tólew hám de esapdar shaxslar menen esap-kitaplardıń esabın hújjetlestiriw.
Miynet haqını tólew tártibi hám onı esapqa alıw
Vedomostta kórsetilgen summanı (bankten summa alınan kún qosılǵan jaǵdaydaǵı úsh kún ishinde) tólew haqqında kassaǵa berilgen buyrıq xızmet haqı beriw ushın tiykar bolıp esaplanadı. Bul buyrıqtı kárxana baslıǵı hám bas buxgalter imzalaydı.
Xızmet haqını kassirden tısqarı xızmet haqı tarqatıwshılar hám beriwi múmkin. Bul waqıtta kassir tólew vedomostları hám berilgen naq aqsha summasın dizimge alıw dápterin júrgiziledi. Jumıs kúni tawsılǵannan soń xızmet haqı tarqatıwshılar tarqatılmaǵan xızmet haqı summasın hám tólew vedomostların kassirge tapsırıwı kerek.
Óz waqtında talap etip alınbaǵan xızmet haqı summasın «depontlengen summa» dep kassir kárxananıń banktegi esap-kitap schetına tapsıradı.
Jumısshı hám xızmetkerler tárepinen óz waqtında talap etip alınbaǵan xızmet haqı summası kárxanada úsh jıl ishinde saqlanıp 6720 «deponentlengen miynet haqı «schetında esapqa alınadı. Deponentlengen sumanı talap etip alınıwına qarap úsh jıl ishinde kárxana banktegi esap-kitp schetınan aqsha alıp tólep baradı. 3 jıl ótkennen soń depenentlengen sumannıń qaldıǵı qárejetler quramı haqqındaǵı usı nızamnıń 2.5 bándine baylanıslı kárxananıń daramatına tómendegi buxgalteriya jazıw menen ókiziledi:
Debet 6720 «Deponentlengen miynet haqı» schetı Kredit 9360 «Kreditor hám deponent qarızlardı esaptan shıǵarıwdan túsken daramatlar» schettı.
Miynet hám xızmet haqı hámde miynetke haq tólew boyınsha islewshiler menen esap-kitaplardıń sintetik esabı.
Qárejetler quramı haqqındaǵı nızamǵa qarap óndiris ózgesheligine iye bolǵan miynetke haqı tólew qárejetleri óndirilgen ónim (jumıs, xızmet)lerdiń ózine túser bahasına ótkiziledi. Óndiriw ózgesheligine iye bolǵan miynetke haqı tólew qárejetlerine tómendegiler kiredi:
-xojalıq júrgiziwshi sub’ektte qabıllanǵan miynetke haqı tólew normaları hám sistemalarına muwapıq orınlanǵan narıqnamalar, ta’rif stavkaları hám lawazım aylıqlarınan kelip shıǵıp esaplanǵan ámelge orınlanǵan jumısı ushın óndiris ózgesheligine iye bolǵan esaplanǵan xızmet haqı. sonnan orınlanǵan jumıstı esapqa alıw boyınsha dáslepki hújjetlerde názerge tutılǵan qoshametlewshi túrindegi tólemler;
- kásip maqaratı hám ustazlıq ushın ta’rif stavkalarına hám okladlarǵa ústemeler;
-jumıs rejemi hám miynet sharayatları menen baylanıslı bolǵan kompensaсiya túrindegi tólemler sonnan:
- texnologiyalıq proсess kestesinde názerde tutılǵan túngi waqıtta, jumıstan tısqarı waqıtta, dem alıs hám bayram kúnlerde islegeni ushın ta’rif stavkaları hám okladlarǵa ústemeler hám qosımsha haqı:
-kún smenalıq rejimdi islegenlik kásiplerdi birge qosıp alıp barǵanlıq hám xızmet kórsetiw zonaların keńeytirgeni ushın ústemeler;
-húkimet tárepinen tastıyıqlanǵan kásipler hám jumıslar dizimi boyınsha awır, zıyanlı miynet hám tabiyiy - ıqlım sharayatlarında islegeni ushın ústemeler, sonnan usı sharayatlardaǵı úzliksiz jumıs stajı ushın ústemeler;
-baylanıs, temir jol, dárya, avtomabil transportı hám úlken jollarda islewshilerdiń hám barqulla jumısı jolda ótetuǵın yamasa qatnap isleytuǵın basqada islewshilerdiń jumıs haqına, xojalıq júritiwshi sub’ekt jaylasqan jaydan jiberilgenine baslıq sol jayǵa qaytıp kelgen payıtqa shekem tólenetuǵın jolda ótken hár bir sutka ushın tólenetuǵın ústemeler - qurılısta, rekanstruksiyalawda hám dúzetiwde tuwrı bánt bolǵan, sonday-aq, nızam hújjetlerinde názerde tutılǵan jaǵdaylarda vaxta usılı menen jumıslardı orınlaǵan islewshiler ushın jumıstıń kóshpe hám qatnaw ózgesheligi ushın ústeme.
- barqulla jer astı jumıslarında bánt bolǵan islewshilerge olardıń shaxtada jumısı ornına janıp ketiwden hám arqaǵa qaytıwlarına shekem ótetuǵın normativ waqıt ushın qosımsha haqı:
Miynetke haq tólewdiń rayonlar boyınsha tártipke salınıwına, sonnan rayon koefiсentleri hám ámeldegi nızam hújjetlerine muwapıq shól, suwsız hám joqarı taw orınlarında islegeni ushın koefiсentler menen belgilengen tólemler;
-xojalıq júrgiziwshi sub’ekt jaylasqan jukmıs ornınan hám arqaǵa qaytatuǵın jolda ótetuǵın kúnler ushın vaxtada islew kestesinde názerde tutılǵan, sonday-aq, islewshilerdiń meterologiya sharayatlarına hám transport shólkemlerdiń aybı menen joda uslanıp qalǵan kúnler ushın ta’rif stavkası, oklad muǵdarına tólenetuǵın summalar;
-jumıs vaxta usılında shólkemlestirgende, jumıs waqtı jámlenip esaplaǵanda hám nızam hújjetleri menen belgilengen basqa jaǵdaylarda islewshileri olarǵa jumıs waqtınıń normal dawam etiwden artıq islengenligi múnásebeti menen beriletuǵın dem alıs kúnleri, ushın haq tólew;
- islemegen waqtı ushın haqı tólew;
- ámeldegi nızam hújjetlerine muwapıq náwbettegi qosımsha dem alıwlar, náwbettegi paydalanılǵan hám qosımsha dem alıslar ushın kompensaсiyalar, óspirimlerdiń jeńillikli saatları, balanı awqatlandırıw ushın analar jumısındaǵı tánepisler, sonday-aq mediсinalıq kórikten ótiw menen baylanıslı waqıt ushın haqı tólew;
-májbúriy dem alısta bolǵan xızmetkerlerge, tiykarǵı xızmet haqısın saqlap qalǵan túrde haqı tólew;
- donarlarǵa qandı tekseriw, tapsırıw kúnleri ushın hám qan tapsırılǵan hár bir kúnnen soń beriletuǵın dem alıs kúnleri ushın haq tólew;
- mámleket wazıypaların orınlaǵanı ushın miynet haqı tólew:
- xojalıq júrgiziwshi sub’ekt shtatında turmaytuǵın islewshiler miynetine olar tárepinen puxaralıq- huqıqıy túrdegi dúzilgen shartnamalar boyınsha jumıslar orınlanǵanlıǵı ushın haq tólew, eger orınlanǵan jumıs ushın islewshiler menen esap-kitap xojalıq júrgiziwshi sub’ektiń ózi tárepinen ámelge asırılsa pudrat shartnaması hám soǵan kiredi:
- belgilengen tartipke muwapıq óndiris proсessinde qatnasıwshı islewshiler miynetine haqı tólew fondına kirgiziletuǵın tólemlerdiń basqa túrleri:
Barlıq bul miynet qárejetleri tuwrı tómendegi schetlardıń debeti boyınsha sáwlelenip 2010 «Tiykarǵı óndiris» 2310 « Járdemshi óndiris» 2510 «Ulıwma óndiris qárejetleri» 2610 «Óndiristegi jaramsız ónimler» 3110 «Kelesi dáwir qárejetleri» 6710 «Miynet haqı boyınsha islewshiler menen esap-kitaplar» schetı kreditlenedi.
Jumısshılardıń dem alıs waqtı ushın esaplanǵan xızmet haqı summasınıń 8910 «Kelesi dáwir qárejetleri hám tólemleri ushın rezervleri» schetı debetlenip 6710 «Miynet haqı boyınsha islewshiler menen esap-kitaplar» schetı kreditlenedi hám 15 vedomostqa qarap 10 hám 10/1 jurnal orderlerde sáwlenedi:
Jumısqa waqıсha wqıpsızlıǵı boyınsha napaqa hám soсial qamsızlandırıw organları qarjıları esabınan tólenetuǵın basqa tólemler 6520 «Soсial qamsız boyınsha tólemler» schetınıń debet hám 6710 schetınıń kreditine jazılıp 10/1 jurnal orderine sáwlelenedi.
Biz endi jumısshılarǵa xızmet haqı esaplaw operaсiyalarınıń schetlarda sáwleleniwin kórip ótemiz. Olar boyınsha debitorlıq yamasa kreditorlıq qarız summalarınıń jańa schetlarda esapqa alınıwın schetlarda kórsetemiz.

Miynetke haqı tólew boyınsha esaplasıwdıń buxgalteriyalıq jazıwlarda kórsetiliwi (mıń sumda)

Dt 5010 Kt. Dt. 6710 Kt. Dt. 2010 Kt.

	644505	(4)	644505	538590	(1)	538590
						Dt. 2310 Kt.
				10120	(2)	10120
						Dt. 9410 Kt.
				107918	(3)	107918
				12123