8-tema. Xizmetkerler menen esap –kitaplardiń esabi reje

Xojalıq operaсiyalarınıń mazmunı
1. Tiykarǵı óndiristegi jumısshılarǵa xızmet haqı esaplanǵan.
2. Járdemshi óndiristegi jumısshılarǵa xızmet haqı esaplanǵan.
3. Basqarıw apparatı personallarına xızmet haqı esaplanǵan.
4. kassadan berilgen xızmet haqı summaları.
5. Xızmet haqı boyınsha qarız summası


8.4. Miynet hám oǵan haqı tólew hám de esapdar shaxslar menen esap-kitaplardı esapqa alıw.
Esap beriwshi tárepler menen esaplasıwlar mayda xojalıq qárejetlerin hám xızmet sapar qárejetlerin tólewde boladı. Demek, esap beriwshi tárepler - kelesi administrativ xojalıq hám sapar qárejetleri ushın aqsha qarjıların aldınan alǵan adamlar bolıp tabıladı. Esap beriwshi tárep sıpatında kassadan naq pul alatuǵın adamlardıń dizimi kárxana baslıǵı tárepinen tastıyıqlanadı. Berilgen aqsha muǵdarı sheklengen xojalıq mútájleri ushın beriletuǵın naq aqsha, kárxana smetası názerde tutıladı: sapar qárejetleri ushın beriletuǵın aqsha sapar múddeti hám baratuǵın jayǵa baylanıslı. Sapar qárejetlerine aqsha beriwde eki tárepke, kúnlik hám turaq jay ijarası qárejetleri esaplap shıǵıladı. Sapar ushın esap beriwshi tárepke aqsha beriw baslıqtıń buyrıǵı hám sapar guwalıǵı menen rásmiylestiriledi.
Belgilengen muǵdarda yamasa onnan artıq sarıplanǵan sapar qárejetleri, maqsetli tayınlanıwına qaray, óndiris qárejetlerine yamasa dáwir qárejetlerine ótkiziledi. Sapar qárejetleri óndiris proсessinde ótkizilse, qárejetler quramı haqqındaǵı Nızamnıń 1.5.2. statyasına muwapıq ónim, jumıs hám xızmetler ózine túser bahasına ótkiziledi. Basqarıw xızmetkerleriniń sapar qárejetleri bolsa dáwir qárejetlerine ótkiziledi.
Sapardıń maqsetli tayınlanıwına qaray sex, bólim baslıqları sarıplanǵan qárejetlerdi maqsetke muwapıqlılıǵın tastıyıqlaydı.
Esap beriwshi tárepke berilgen summa maqsetli xarakterge iye bolıp, basqa birewge beriw yamasa buyırıw qadaǵan etiledi. Aldınǵı berilgen avans boyınsha qarız bolmaǵan jaǵdayda jańadan avans beriledi.
Xızmet saparı qárejetleri aldınan málim bolǵan jaǵdayda, kárxana baslıqları sıpatlaytuǵın hújjetlerdi tapsırmastan sapar qárejetlerin tólewge ruxsat beriw huqıqına iye.
Sapar múddeti kárxana baslıǵınıń buyrıǵı menen anıqlanadı, saparda bolǵan haqıqıy waqtı bolsa sapar guwalıqtaǵı imzalar hám mór menen tastıyıqlanǵan sapar jayına kelgen hám ketken kúni haqqındaǵı belgi menen anıqlanadı. Barlıq esap beriwshi summa aylanısları kárxana buxgalteriyasında 4200 «Personallarǵa berilgen avanslar esabı» schetlarında esapqa alınadı. Bul aktiv schet bolıp, debet tárepindegi qaldıq esap beriwshi táreptiń kárxanadan bolǵan qarızın kórsetedi.
Esap beriwshi tárepler aldınan alınǵan avans summasınan artıqsha qárejet jumsaǵan bolsa, hújjetler menen rásmiylestirilgen artıqsha sarıplanǵan qárejetler summasına 6970 «Esap beriwshi táreplerge qarızlar» schetı kreditlenedi. Usı artıqsha sarıplanǵan qárejet summası esap beriwshi tárepke qaytarılǵanda 6970 schetı debetlenip 5010 «Milliy valyutada aqsha qarjıları» schetı kreditlenedi.
Eger kárxana sırtqı ekonomikalıq xızmeti menen shuǵıllansa, shet el saparı boyınsha qárejetlerdi esapqa alıw kerek. SHet el saparı qárejetleri ushın aqsha Ózbekstan Respublikası Finans Ministrligi tárepinen belgilengen muǵdar boyınsha tólenedi. SHet el valyutasında sarıplanǵan sapar qárejetleri maqsetli tayınlanıwına qaray 4220 schetınan yamasa ónim, jumıs hám xızmetler ózine túser bahasına (20 schet), yamasa dáwir qárejetlerine (94-schet), yamasa shet elden satıp alınǵan ásbap úskenelerge (0720 -schet), materiallarǵa (10 schet) tovarlarǵa (2910- schet), ótkiziledi. Schetlarǵa qárejetler shet el valyutası hám sum ekvivalentinde jazıladı. Espa beriwshi táreplerde qalǵan valyuta, qaytadan bahalanıp nátiyje 9610 yamasa 9540 schetlarǵa ótkiziledi.
Biz endi esap beriwshi tárepler menen esaplasıw operaсiyalarınıń schetlarda sáwleleniwin kórip ótemiz. Olar boyınsha debitorlıq yamasa kreditorlıq qarız summalarınıń schetlarda esapqa alınıwın ámelge asıramız.
Esap beriwshi tárepler menen alıp barılatuǵın esaplasıwlardıń buxgalteriyalıq jazıwlarda kórsetiliwi (mıń sumda)
Dt 5110 Kt. Dt. 4220-4290 Kt. Dt. 9410 Kt.

	5114	(1)	5114	602	(3)	602
Dt. 5010 Kt.						Dt. 1010-1090 Kt.
	638	(2)	638	5260	(4)	5260
Dt. 6970 Kt.
	110	(5)	110

Xojalıq operaсiyalarınıń mazmunı
1). Esap beriwshi táreplerge banktegi schettan aqshalar berilgen
2). Esap beriwshi táreplerge kassadan naq aqshalar berilgen
3). Esap beriwshi táreplerdiń xızmet saparına jumsalınǵan
4). Esap beriwshi táreplerden materiallar satıp alıwǵa jumsaǵan
5). Esap beriwshi táreplerge bolǵan qarız summası