8-sinf Fizika Sana: Darsning mavzusi: Jismlarning elektrlanishi. Elektroskop va elektrometr. Darsning maqsadi

Elektr toki bajargan foydali ishning butun sarflangan ishga nisbati elektr tokining foydali ish koeffitsienti deb ataladi va r\ (eta) harfi bilan belgilanadi.

Elektr tokining foydali ish koeffitsienti quwat orqali ham ifodalanadi:

Barcha xonadonlarning elektr zanjiri bir-biriga o'xshashdir. Xonadon elektr zanjiri boshqa xonadonlar bilan o'zaro parallel ravishda 220 V kuchlanishli umumiy elektr tarmoqqa ulangan bo'ladi.
Xonadondagi barcha elektr iste'molchilar o'zaro parallel ulangan bo'ladi.
Elektr zanjirdagi simlar ma'lum bir eng katta tok kuchiga mo'ljallangan bo'ladi. Agar zanjirdagi tok kuchi chegaradan oshib ketsa, sim qiziydi va uni o'rab turgan izolatsiya materiali erib ketishi mumkin.
Simlar uchun chegaraviy tok kuchi material turiga va ko'ndalang kesimiga bog'liq.
Xonadonda quwatli elektr iste'molchi asboblar, masalan, elektr plita, elektr isitgich. elektr choynak. dazmol bir vaqtda yoqilsa, elektr zanjirdagi tok kuchi keskin ortib ketadi. Natijada, zanjirdagi izolatsiyalangan simlar qattiq qiziydi va qisqa tutashuv ro'y berishi mumkin.
Manbaning turli qutb (faza)laridan kelayotgan ikki elektr simi ochiq joyining bir-biriga tegib ketishi qisqa tutashuv deb ataladi.
Qisqa tutashuv elektr asboblaridan noto'g'ri foydalanishda, tokli izolatsiya­langan simlarga tashqi shikast yetkazilganda sodir bo'ladi. Qisqa tutashuv simlarning bir biriga tegib qolgan jovida nihoyatda katta tok oqadi va shu ondayoq kuchii chaqnash yuz berib. sim uziladi.
Masalan, qisqa tutashuv sodir bo'lgan joyidan elektr tarmoqqa ulangan jovgacha bo'lgan masofa 5 m, ya'ni qisqa tutashuv chog'ida hosil bo'lgan elektr zanjirdagi mis simning uzunligi /=10 m. ko'ndalang kesimining yuzi esa S = 1 mm² = 10"⁶ m² bo'lsin. Bunday holda o'tkazgichning qarshiligi qancha bo'Iishini va qanday miqdorda tok oqishini hisoblaymiz.
R = ; R = 0,017•10^-6 • m• =0.17 Ω; ' -V


≈ 1300 A.
Ko'ndalang kesimi yuzi 1 mm² bo'lgan mis simdan bunday miqdorda tok o'tgan zahoti qisqa tutashuv joyida kuchii uchqun - elektr yoy hosil bo'lib. sim eriydi va uziladi.
Qisqa tutashuv paytida xavfsizlik chorasi tariqasida umumiy elektr tarmoqdan xonadon elektr zanjiriga ulanadigan joyga saqlagichlar qo'yiladi. U xonadon elektr zanjiriga keluvchi ikkala simga ulangan bo'ladi.