8-Mavzu. Yonuvchi suyuqliklarga qo‘yiladigan Yong‘in xavfsizligi talablari. Reja

2. Suyuq va qattiq moddalarda Yong‘in xavfi ko‘rsatkichlari. 
Suyuq va qattiq moddalarda Yong‘in xavfi ko‘rsatikichlari gazlarnikiga qaraganda ko‘p 
bo‘ladi. Bu qo‘shimcha ko‘rsatkichlar asosan bug‘lanish jarayonini va uchib chiquvchi moddalarni 
tavsiflaydi, shuning uchun ular suyuq va qattiq moddalarning isitish harorati bilan bog‘liq. 
Misol, alangalnishi va barqaror Yonishi uchun suyuqliklarning yuzasida uchib chiqaytgan 
maxsulotlar etarli miqdorda bo‘lishi kerak, bug‘lanish tezligi esa uning harortiga bog‘liq, shuning 
uchun chaqnashi va alangalanish harorti degan tushunchalar kiritilgan. Bu tushuncha qattiq 
moddalar uchun ta’luqlikdir. SHu bilan bir qatorda qiyin Yonuvchi va Yonuvchi qattiq, suyuq 
moddalar hamda materiallarning ko‘rsatkichlari gazlar uchun qo‘llab bo‘lmaydi. Misol, yuqori 
konsentratsion alangalanish chegara tushunchasini ochiq rezervuardagi suyuqliklar va ochiq 
havodagi qattiq moddalar uchun qo‘llab bo‘lmaydi. 
Modda va materiallarning portlash va Yong‘in xavfi bo‘yicha ko‘rsatkichlari eksperiment 
yoki xisob yo‘li bilan aniqlanadi. Nazariy xisob uslublari termodinamik omillarga asoslangan, 
bular: issiqlik xosil qilishi, Yonishi, bug‘lanishi, qaynash harorati, olovning kimYoviy reaksiya 
konstantlari, diffuziya jarayonining tavsiflari va issiqlik uzatish omillari. 
Amaliyotda yuqorida ko‘rsatib o‘tilgan ko‘rsatkichlarning Yong‘in xavfi ko‘rsatkichlari 
bilan o‘zaro bog‘lanishi qiyin bo‘lganligi sababli xisoblash formullarida qo‘llash chegarlangan. 
Shuning uchun emperik yo‘l bilan aniqlash usuli aniq deb xisoblanmaydi. 
Moddalarni Yong‘in xavfini baholash uchun Yonish jarayonining rivojlanishini turli 
bosqichlarini tavsiflovchi barcha ko‘rsatkichlarni bir necha guruhga ajratish mumkin. 
Birinchi guruhdagilarga eksperiment yoki xisoblash yo‘li bilan yonuvchanligi belgilaydi:
yonmaydigan, yonuvchi va qiyin Yonuvchi. 
Ikkinchi guruhdagilarga moddalarni o‘z-o‘zidan alangalanishi, yondiruvchi manbadan 
Yonishini, o‘z-o‘zidan alangalanish, chaqnashi haroratini, Yondirish energiyasini o‘z-o‘zidan 
Yonish haroratga bog‘liq sharoiti, kislorod indeksi, portlash xavfini minimal kislorod miqdori, 
konsentratsion va harorat Yonish chegaralari, o‘chiruvchi kritik diametr va x.z. xisobga oladi. 
Uchinchi guruhdagilarga moddalarning olov tarqatish xususiyatlari (Yonib tugash tezligi 
va alangani tarqalish tezligi) va Yonish jarayonining ikklamchi tavsifi (tutun xosil qilish 
koeffitsenti, tutun xosil qilishning miqdoriy tezligi, Yonish maxsulotlarini zaharligi) kiritilgan.
To‘rtinchi guruhdagilarga o‘chirish vositalariga bog‘liq ko‘rsatkichlar: flegmatizator 
konsentratsiyasi, hajmiy o‘chirish vositalarini minimal konsentratsiyasi, suv va ko‘pikli o‘chirish 
vositalari bilan o‘zaro kirishish tavsifi.