8-mavzu: temperaturani o’lchash usullari va asboblari. Reja

5
.Simobli elektr kontaktli termometrlar –30 dan 300°C gacha o‗lchashga mo‗ljallab 
chiqariladi. 
6
.Maxsus termometrlar: meditsina (maksimal), meteorologik (maksimal, minimal, 
psixometrik, tuproqqa oid va x,.) va boshqa maqsadlarga mo‗ljallangan. 
Suyuqlikli shisha termometrlarning kamchiligiga shkala bo‗yicha hisoblash noqulayligi, 
ko‗rsatishlarni qayd qilib, ularni masofaga uzatib bo‗lmasligi, issiqlik inersiyasining kattaligi 
(ko‗rsatishlarning kechikishi) va asboblarning mexanik nuqtai nazardan mustahkam emasligi kiradi. 
Dilatometr va bimetalli termometrlar
ning ishlash prinsipi temperatura o‗zgarishida qattiq 
jism chiziqli mikdorining o‗zgarishi asoslangan. Temperatura o‗zgarishiga bog‗liq bo‗lgan qattiq 
jism chiziqli miqdorining o‗zgarishi formula orqali quyidagicha ifodalanadi: 
l
t
= 
l
0
( 1+
t
r

),
(3.3) 
bu erda
l
t
— t
temperaturada qattiq jismning uzunligi; 
l
0
— shu 
jismning 0°C dagi uzunligi; 
r

— o‗rtacha chiziqli kengayish 
koeffitsient (0°C dan
 t°C 
gacha bo‗lgan temperaturalar oralig‗ida). 
3.2- rasmda dilatometrik termometrning tuzilish sxemasi 
tasvirlangan. Bu asbobda sezgir element sifatida katta chiziqli 
kengayish koeffitsientiga ega bo‗lgan materialdan (jez va mis) 
tayyorlangan naycha
 
2
qo‗llanilgan. Korpus 3 ga kavsharlangan naycha 
ichida sterjenь 1 joylashgan. Sterjenь chiziqli kengayish koeffitsienti 
kichik bo‗lgan material (masalan, invar) dan ishlangan. O‗lchanayotgan 
muhitning temperaturasi ko‗tarilishi bilan naycha 2 uzayadi. Bu hol 
sterjenь 1 ning siljishiga olib keladi. SHunda prujina
9
shayn