8-мавзу. Тафаккурнинг мантиқий шакллари ва қонунлари тошкент тиббиёт академияси

8-МАВЗУ. Тафаккурнинг мантиқий шакллари ва қонунлари

ТОШКЕНТ ТИББИЁТ АКАДЕМИЯСИ

ИЖТИМОИЙ ФАНЛАР КАФЕДРАСИ

МАЪРУЗАЧИ: доцент Атамуратова Ф.С.

Режа:

• 1. Мантиқ фанининг предмети, мақсади, вазифалари.
• 2. Тафаккурнинг асосий конунлари.
• 3. Тушунчанинг моҳияти, турлари ва улар ўртасидаги муносабат.

«Логика» атамаси, грекча «логос» сўзидан келиб чиққан бўлиб, «фикр», «сўз», «ақл», «қонуният» каби маъноларга эга.

мантиқ сўзининг қўлланилиши

1

• объектив олам қонуниятларини (масалан, «объектив мантиқ», «нарсалар мантиғи» каби ибораларда)

2

• тафаккурнинг мавжуд бўлиш шакллари ва тараққиётини, шу жумладан, фикрлар ўртасидаги алоқадорликни ҳарактерлайдиган қонун-қоидалар йиғиндисини (масалан, «субъектив мантиқ» иборасида)

3

• тафаккур шакллари ва қонунларини ўрганувчи фан

Мантиқ илмининг ўрганиш объектини тафаккур ташкил этади. «Тафаккур» арабча сўз бўлиб, ўзбек тилидаги «фикрлаш», «ақлий билиш» сўзларининг синоними сифатида қўлланилади.

Билиш шакллари

Ҳиссий билиш
Рационал билиш
Амалиёт
Идрок
Сезги
Ҳиссий билиш шакллари
Тасаввур

Рационал билиш шакллари

Тушунча
Ақлий хулоса
Ҳукм
бу тажриба маълумотларини умумлаштириш натижасидир, дунёни ўрганиш якунидир.
бу бирон бир нарсани тасдиқлаш ёки инкор этиш йўли билан воқеликни акс эттириш шаклидир.
Янги ҳукм

МУҲОКАМА ЮРИТИШДА ИШОНЧЛИ НАТИЖАЛАРГА ЭРИШИШНИНГ ЗАРУРИЙ ШАРТЛАР - ФИКРНИНГ ЧИН БЎЛИШИ ВА ФОРМАЛ ЖИҲАТДАН ТЎҒРИ КЎРИЛИШИ

Чин фикр деб, ўзи ифода қилаётган предметга мувофиқ келувчи фикр ҳисобланади (Масалан, «Темир-металл»).