8-мавзу. Тафаккурнинг мантиқий шакллари ва қонунлари тошкент тиббиёт академияси

«Агар В мавжуд бўлса, унинг асоси сифатида А ҳам мавжуд»
Етарли асос қонуни

Масалан: «Бу киши бемор» деган мулоҳазани «У шифохонада даволанаяпти» деган фикр билан асослаш мумкин.

предмет ва ҳодисаларнинг умумий, муҳим белгиларини акс эттирувчи тафаккур шаклидир.

Тушунча

предметларни бир-биридан фарқ қилувчи ҳамда уларнинг бир-бирига ўхшашлигини ифода қилувчи томонларга, хусусиятларга айтилади.

Белгилар

Белгилар

1. индивидуал
2.
яккалик
3.
умумий
4.
муҳим
5.
номуҳим
Белгилар
Индивидуал, яккалик белгилари

• фақат битта предметга хос бўлган белгилар.

умумий белгилар

• предметнинг маълум бир гуруҳига тегишли бўладиган белгилар.

муҳим белгилар

• Индивидуал ва умумий белгиларнинг баъзилари предметнинг мавжуд бўлиши учун зарур бўлиб, унинг табиатини, моҳиятини ифодалайди.

Номуҳим белгилар

• Номуҳим белгилар предметнинг моҳиятини ташкил қилмайди. Уларнинг йўқолиши билан предметнинг табиати ўзгармайди.

Белгилар
Тушунчларни ҳосил қилувчи мантиқий усуллар
Таққослаш ёрдамида предметлар ўзаро солиштирилиб, уларнинг ўхшаш, умумий томонлари ва бир-биридан фарқ қилдирувчи индивидуал белгилари аниқланади.
Анализ ёрдамида предмет фикран уни ташкил қилувчи кисмлар, томонларга ажратилиб, ҳар қайсиси алоҳида ўрганилади.
Синтез анализга тескари усул бўлиб, у анализ давомида ажратилган кисмлар, томонларни фикран бирлаштириб, предметни бир бутун ҳолига келтиришдан иборат.
Тушунча ҳосил қилиш учун предметнинг юқоридаги усуллар билан аниқланган умумий ва индивидуал белгиларининг муҳимлари ажратилиши, номуҳимлари четлаштирилиши лозим. Бу эса абстрактсиялаш ёрдамида амалга оширилади.я.
Умумлаштиришда предметлар уларнинг айрим умумий, муҳим хусусиятларига кўра синфларга бирлаштирилади ва шу тариқа битта тушунчада бир жинсли предметларнинг барчасини фикр қилиш имконияти яратилади.