8-Mavzu: Sharq uyg`onish davri madaniyati Reja

“muhaddislar sultoni” 
deya ulkan 
shuhrat qozongan Imom Buxoriy bobomizning muborak nomlarini hurmat-
ehtirom bilan tilga olamiz. Bu mo‘‘tabar zot merosining gultoji bo‘lmish eng 
ishonchli hadislar to‘plami – “Al-jome’ as-sahih” kitobi islom dinida Qur’oni 
Karimdan keyingi ikkinchi muqaddas manba bo‘lib, ahli islom e’tiqodiga 
ko‘ra, u bashariyat tomonidan bitilgan kitoblarning eng ulug‘i hisoblanadi. 
Mana, o‘n ikki asrdirki, bu kitob millionlab insonlar qalbini iymon nuri bilan 
munavvar etib, haq va diyonat yo‘liga chorlab kelmoqda”
1
. 
Imom Buxoriyning shogirdi va izdoshi 
Imom at-Termiziy 
(824-892) 
ham buyuk hadisshunos olimlardan biridir. Uning mashhur asarlari “Al- 
Jome’ as-sahih” 
(“Ishonarli to‘plam”), 
“Ash-SHamoil an-nabaviya” yoki 
“Ash- SHamoil an-nabiy sallolohu alayhi va sallam” 
(“Payg‘ambar 
alayhissalomning shakl va sifatlari”)
, “al-Ilal fil-hadis” 
(“Hadislardagi 
illatlar”), 
“Risola fil-xilof val-jadal” 
(“Hadislardagi ixtilof va bahslar 
haqida risola”), 
“at-Tarix” (“Tarix”), “Kitob ul-asmo val–kuno” 
(“Ismlar va 
kunyalar kitobi”)
. 
Imom at-Termiziyning “ash - SHamoil an - nabaviya” asari 
Muhammad (
s.a.v.)
ning shaxsiy hayoti, u zotning suvrati va siyrati, ajoyib 
fazilatlari, odatlariga oid 408 hadisi sharifni o‘z ichiga olgan manbadir. Bu 
kitob azaldan islomshunos olimlar, tadqiqotchilarning diqqatini o‘ziga tortib 
keladi. 
“Imom at-Termiziyning asarlari ichida eng mashhuri, shubhasiz, “al- 
Jomi’ as-sahih” bo‘lib, 6 ta ishonchli hadislar to‘plamidan biridir. Ushbu asar 
1
Karimov I.A. Yuksak ma’naviyat-engilmas kuch, -Toshkent. “Ma’naviyat”, 2008. 38-bet. 

---

ilmiy manbalarda “Sunani Termiziy” nomi bilan ham aytiladi. Islom 
Karimov ta’kidlaganidek: “Allomaning asrlar davomida olimu fuzalolarga 
dastur bo‘lib kelgan insof va adolat, insonparvarlikni targ‘ib etuvchi g‘oyalari 
hozirgi murakkab davrimizning ko‘plab axloqiy-ma’naviy masalalarini hal 
etishda ham muhim ahamiyat kasb etishi bilan e’tiborga molikdir”
2
. 
Islom ta’limotida shariat va uning ruknlari ham muhim o‘rin tutadi. 
SHariat 
(arabchada to‘g‘ri yo‘l, qonunchilik ma’nosida) 
― islom diniy 
huquqi, ya’ni barcha musulmonlar uchun bajarilishi majburiy bo‘lgan 
qonunlar, huquqiy-axloqiy ko‘rsatmalar majmuidir. 
Islomiy ilm taraqqiyotida alloma