8-Mavzu: Sharq uyg`onish davri madaniyati Reja

"Bayt 
ul-
hikmat"
(“Donishmandlar uyi”) 
― olimlarni birlashtirgan ilmiy muassasa 
halifa Ma’mun (813-833) davrida yanada rivojlandi. Unda juda ko‘p qomusiy 
bilim sohiblari ilmu fanning turli-tuman sohalari bo‘yicha yirik tadqiqotlar 
olib borganlar. 
Bu davr dunyoviy ilm-fanining yana bir muhim yutug‘i shundaki, Arab 
va Ajam olimlari sa’y-harakatlari, izlanishlari tufayli yunon, lotin, suryoniy, 
forsiy-pahlaviy, hind-sanskrit tillarida bitilgan. son-sanoqsiz noyob ilmiy 
asarlar, qo‘lyozmalar topilib, ular arab tiliga tarjima etildi va hayotga ijobiy 

---

tatbiq etila bordi. 
Uyg‘onish davri madaniyatining buyuk namoyandalari o‘z ijodiy 
izlanishlarida bevosita antik madaniyat merosiga tayanganlar. Markaziy 
Osiyo xalqlarining qadimgi yunonlar, rimliklar, 
mesopotamiyaliklar, 
hindistonliklar, xitoyliklarning madaniyati bilan yaqindan tanish bo‘lganligi, 
ularning tilini yaxshi bilganligi, umuman, jahon madaniyatining yuksalishga 
hayotbaxsh ta’sir ko‘rsatdi. 
Islom dini jahon madaniyatiga, tilga, udum-an’analarga ma’lum 
darajada o‘z ta’sirini o‘tqazgan bo‘lsa-da, uning mohiyati o‘zgarmadi. Bu 
xalqimizga xos ezgulik, mehr-shafqat, insonparvarlik, xayr-muruvvat, 
oqko‘ngillik, bag‘rikenglik, ilmga tashnalik, o‘zga xalqlarga ishonch, ehtirom 
fazilatlaridir. 
YUnon, Hind, Xitoy va boshqa xalqlar madaniyatini juda yaxshi bilgan 
Markaziy Osiyoning ilm ahli o‘zga xalqlarni boshqalar madaniyati bilan 
tanishtirdi. Mashhur matematik al -Xorazmiy hindlarning hisob tizimini, Abu 
Nasr Forobiy yunonistonlikAristotelning falsafiy ta’limotini, Ibn Sino 
Gippokrat tibbiyotini yangi davrda yuqori bosqichlarga ko‘tardilar. Imom al-
Buxoriy islomiy ta’limotga asoslanib, hadislar ilmida “Muhaddislar sultoni” 
degan buyuk unvonga sazavor bo‘ldi.