8-mavzu. O’zgaruvchan muhitga tashkilotlarni moslashtirish

Boshqaruv qarorlariga quyiladigan talablar

Boshqaruv qarorlari: Ilmiy asoslangan bo‘lishi lozim.	*boshqaruv qarorlari muayyan ishlab chiqarish xolatini taxlil qilishdan kelib chiqib, iqtisodiy, texnikaviy va boshqa sotsial qonunlarning amal qilishini xisobga olib, Hozirgi zamon fan- texnika yutuqlari negizida qabul qilishi kerak. O‘z mazmuniga ko‘ra u lo‘nda, chuqur bo‘lishi lozim.
Bir-biri bilan aloqa-dor va yakdil bo‘lishi kerak	*Muayyan vazifani xal etishda ko‘pincha asosiy maqsadlardan kelib chiqadigan bir qancha qo‘shimcha vazifalarni xal etishga to‘g‘ri keladi. Bu vazifalar qaror qabul qilinayotgan bosh vazifaga bo‘ysindirilishi lozim. Barcha qarorlar, ko‘rsatmalar, nizomlar bir-biri bilan bog‘lanadi. Shuningdek, ular oldindan qabul qilingan va amaldagi qarorlar bilan muvofiqlashtiriladi.
Xuquq va javobgarlik doirasida bo‘lishi lozim	* Raxbar qarorni o‘ziga berilgan xuquqlar doirasidagina qabul qilishi mumkin. Bu erda gap boshqarishning barcha bo‘g‘inlarida xuquq va javobgarlik ko‘lami va nisbati to‘g‘risida borayapti. Xuquqlar katta bo‘lib, mas’uliyat kam bo‘lsa ma’muriy o‘zboshimchalikka, o‘ylamasdan qaror qabul qilishga yo‘l ochiladi. Xuquqlar ozu mas’uliyat katta bo‘lsa, bu xam xech qanday naf keltirmaydi.
Aniq va to‘g‘ri yo‘nalishga ega bo‘lishi kerak	*Xar qaysi qaror aniq adresga ega bo‘lishi va bajaruvchiga tushunarli bo‘lishi lozim. Qarordan bir necha ma’no kelib chiqishi va uni turlicha talqin yoki tushunishiga yo‘l qo‘ymaslik kerak.
Vaqt bo‘yicha qisqa bo‘lishi kerak	*Axborotlar bilan ishlash vaqtini tejash maqsadida qisqa muddatli qarorlar qabul qilinishi lozim.
Vaqt bo‘yicha aniq bo‘lishi lozim	*Raxbar o‘z qao‘l ostidagilarga topshiriqning bajariish muddatini aniq ko‘rsatmasdan berishi mumkin emas. Aks xolda u topshiriqning bajarilishini ob’ektiv ravishda nazorat qilsh imkoniyatiga ega bo‘lmaydi.
Tezkor bo‘lishi kerak	* Bunday qarorlar o‘z vaqtida, o‘sha zamonoq, ya’ni ishlab chiqarishda vaziyat shuni talab qilgan vaqtning o‘zidagina qabul qilish zarur. Kechikib yoki shoshqaloqlik bilan qabul qilingan xar ikkisi xam zararlidir.
Samarali bo‘lishi lozim	*Qabul qilingan qarorning samaraligi deganda qo‘yilgan maqsadning eng kam xarajat bilan erishishi tushuniladi.

Ma’lum, qaror qabul qilish zaruriyati mavjud, amaldagi xolatning bo‘lishi lozim bo‘lgan xolatga mos tushmasligi natijasida sodio bo‘ladi. Ana shu erning o‘zida muammo kelib chiqadi. Bu muammoning echimi quyidagi savollarga javob berish talab qilinadi:

*nima qilish kerak (masalan, ist’molchilarning yana qanday yangi extiyojlarini qondirish kerak, yoki eski extiyojni qanday sifat ko‘rsatkichlari bilan yaxshilash lozim).
* qaysi vositalarni qo‘llash kerak (qanday texnologiyani qo‘llash lozim).
*ishlab chiqarish xarajatlari qay darajada bo‘lishi kerak;
*qanday miqdorda, bo‘lishi kerak;
*kim javobgar bo‘lishi kerak;
*kimga va qaysi baxoda sotish lozim;
*bu ishlab chiqarish xizmat investorga va damiyatga nima beradi;
*qaysi muddatlarda bajarilishi kerak.
Boshqaruv unsurlari tarkibida raxbarlarning vakolati va javobgarligi muxim axamiyatga ega. Ma’lumki xar bir raxbar qabul qiladigan qarorlar doirasi xar xil bo‘ladi. Masalan, usta (master) asosan tezkor xarakterdagi kundalik masalalarga doir, tsex boshlig‘i xuddi shu tezkor masalalar yuazasidan tsex va uchastkalarning ishini muvofiqlashtirishga, o‘zaro moslashtirishga doir qarorlar qabul qiladi. Dirketor )rais) asosan prespektiv (istiqboldagi) masalalar bo‘yicha qaror qabul qilish kerak.
Raxbarlar bunday qarorlarni qabul qilishda turlicha yondashuvda bo‘ladilar. Ulardan ayrimlari o‘zlari qarorlar qabul qiladilar, olingan natijalar to‘g‘risida yuqori raxbarlarni ogox qiladilar. Boshqa birovlar yuqori boshliq bilan maslaxatlashib, kelishib olmagungacha biron qaror xam qabul qilmaydilar. Shunday raxbarlar xam bo‘ladiki, faqat yuqori tashkilotlar buyrug‘iga qarab turadilar, o‘zlari mustaqil ish qilmaydilar, ularda ishonch bo‘lmaydi, turli baxonalarni ro‘kach qilaveradilar.
Shu sababli xar bir boshqaruvchining xuquq via burchlari, mas’uliyati va javobgarligining aniq belgilanib qo‘yilgani boshqaruv jarayoni uchun o‘ta zarurdir. Qaror qabul qilishda buning uchun kim javob burishi mutloq aniq bo‘lishi kerak. Xuddi shuningdek, qaror o‘z vaqtida qabul qilinmaganligi yoki muddatidan o‘tkazib yuborilganligi uchun kim javob berishi xam aniq bo‘lishi lozim.
Ko‘pichilik masalalar yuzasidan bir marta va uzil-kesil qaror qilishga erishmoq kerak. Boshqaruvning xar bir bo‘g‘ini o‘z ishini bajarishi kerak, yuqori organlarga xadeb murojat qilaverilsa, ular yirik muammolar bilan shug‘ulanishga etarli vaqt topa olmay qolishlari mumkin. Quyi organlar o‘z xuquqlari dorasidagi masalalarni tezkor xal qilishlari mumkin.
Boshqaruv jarayonida turli masalalar yuzasidan, turli darajada xilma-xil moxiyatga va mazmunga ega bo‘lgan minglab qarorlar qibal qilinadi. Ularni quyidagi belgilar bo‘yicha guruxlarga bo‘lish mumkin.