Xususiyatlari

1 –Mavzu:ESHITISHIDA NUQSONI BO‘LGAN

BOSHLANG‘ICH SINF 0 ‘QUVCHILARIGA

TABIATSHUNOSLIKNI 0 ‘QITISHNING METODIK

XUSUSIYATLARI

Eshitishida nuqsoni bo'lgan maktab ta’limi

1-2-sinflarda «Atrofimizdagi olam» darslarini o‘qitish

metodikasi

1-2-sinflarda eshitishida nuqsoni bo‘lgan 0‘quvchilar atrofolambilan tabiatni kuzatish orqali tanishadi. 0 ‘quchilarda tabiat haqidagi aniq bilimlar va fikrlar elementar tushunchalaming umumlashuvi bilan shakllanadi. Ta’limda asosiy o‘rinni malaka tashkil etadi. O'quvchilarda malakalami hosil qilishga tayyorlashda 0‘qituvchining kuzatilganlami tahlil qilishga alohida ahamiyat berishi talab etiladi. Tajribani ko'rsatishdan oldin o'qituvehi o'quchilarga bilim, ko'nikmalamihosil qilish uchun savollar beradi. (Nima uchun bahorda qor yog'adi?), kuzatish uchun topshiriqlar beradi (Kuzatuv davomida qor isitilganda nima yuz beradi?) so'ngra, tajribani qanday o ' tkazish kerakligi tushuntiriladi (Nimani olish kerak, nimani

kuzatish kerak) va kuzatuvni tashkil qiladi. Oxirgi bosqichda o'quvchilar tajribadan nimani o'rganganligini gapirib beradi va shu tariqa oldindan berilgan savollarga javob qaytaradi. 1-2-sinflar bilan ishlash jarayonida, ayniqsa, tajriba mobaynida o'quvchilar faoliyatini tashkillashtirishda ma’lum tizimga rioya qilish muhim hisoblanib, savol va topshiriqlami yozib berish va tizimlashtirish, o'quvchilardan tajribaning eng asosiy qismlarini gapirib berishini talab qilish alohida ahamiyat

kasb etadi. Bu o'quvchilaming tajriba jarayonida o'zlashtirilgan bilimlarni esda saqlab qolishiga yordam beradi.Tabiatni o'rganish, asosan, yil fasllarining tabiatda o'zgarib turishini kuzatishdan boshlanadi. Fasllaming tabiatda o'zgarishi

mavzusining mazmuni: «Ona tabiat» umumiy mavzusida yoritilgan. Shu bilan bir qatorda, yana bir qancha mavzular: «Kuzda tabiat», «Kirib kelayotgan qishning belgilari», «Qish va kuz hayvonlar va o‘simliklar hayotida», «Qish tabiati va insonlar faoliyati», «Bahor tabiati», «Bahorda daraxtlaming o‘sishi va

rivojlanishi», «Bahorda hayvonlar» kabilarda ham yoritilgan. О‘quvchilar umumiy tabiatni o'rganish bilan bir qatorda, jonli va jonsiz tabatdagi o‘zgarishlar va sodir boiadigan jarayonlar hamda alohida mavzular haqidagi bilimlarini chuqurlashtiradi. Alohida mavzularda insonlaming kundalik va xo‘jalik

faoliyatida foydalanishi uchun kerak bo‘ladigan jonsiz tabiatning mahsuli: «Suv, qor, muz» mavzulari ko‘rib chiqiladi. Bu mavzulami o‘zlashtirish jarayonida o'quvchilarda Yer haqida elementar tushunchalar va Yemi tashkil etadigan qumqlik, suv, Quyosh haqidagi bilimlar shakllanadi. Jonli tabiatning elementlari «Gulli 0‘simliklar», «Xonaki gullar va ulami parvarish qilish» mavzularida ko‘rib chiqiladi. 0 ‘quvchilar o‘simliklar qismlarining umumiy belgilari bilan tanishadi va ulaming joylashishini ko‘rsatadi (ildizidan tepaga qarab tanasi, tanasidan shoxlari, shoxlaridan barglari va gullari o‘sadi), mevalaming tuzilishini ko‘rib chiqadi. 0‘quvchida o‘simliklaming asosiy xususiyatlari haqidagi tasawurlar to‘planib

boradi. Natijada 0‘quvchilar o‘simliklaming yashash sharoitlarini o‘rganishga tayyorlanadi va o‘simliklami kuzatish tabiatdagi fasllar o‘zgarishini kuzatish bilan chambarchas bog‘liqligini va katta ahamiyatga egaligini his etadi.1- va 2-sinfda tabiatni o‘rganishga qaratilgan bilimlar, avvalo, aniq va konkret elementar tushunchalaming shakllanishiga yo‘nalgan bo‘lishi kerak. 1-2-sinflarda o‘quvchilar insonning tashqi tuzilishini o‘rganadi, sog‘liqni himoya qilishda amal qilish

zarur bo‘lgan gigiyenik talablar bilan tanishadi. Bu bilimlar o‘quvchining organizmidagi eshitishning buzilishini tasawurqilishni sezilarli tarzda to‘ldiradi va gigiyenik ko‘nikma va malakalami tarbiyalashga yordam beradi. 1-2-sinflarda ko‘rgazmali tasawurlar so‘zlar bilan bog‘liq, shuning uchun ular mashg‘ulotlarda bemalol shug‘ullanadi, ya’ni, tabiatni o‘rganishda analiz, sintez malakalaridan yaxshi foydalanadi. Buning uchun bolalar faoliyatga undovchi so‘zlami va gaplami o‘zlashtirishi kerak bo‘ladi (kuzat, solishtir, bajar, xulosa chiqar va hokazo).Savollardan foydalanishda 2-sinf o‘quvchilari 1-sinfga qaraganda mustaqil kuzatadi, tahlil qiladi va solishtira oladi. Masalan,o'quvchilaming tahlil qilishi va xulosa chiqarishiga misol keltirsak: «Men o‘ylaymanki, bugun qattiq shamol bo‘ladi, chunki daraxtning qalin shoxlari tebranmoqda», «Bodringda urug‘ bor.

Pomidorda ham urug‘ bor. Demak, bodring va pomidor hosilhisoblanadi≫. Bolalar shu tarzda tahlil qilishni o‘rganadi va xulosa chiqaradi.1-2-sinflarda jonli va jonsiz tabiat haqidagi bog‘lanishlar yuzasidan aniq tasawurlar shakllanadi. Bu tasawurlar natijalami kuzatish va tahlil qilish natijasida aniqlashtiriladi va rivojlantiriladi.

Bu esa, albatta, nutq ishtirokida amalga oshadi. Bolalaming nutqida, gaplarida, ya’ni, tahlil qilish, kuzatish davomida o‘z munosabatlarini nutq orqali bildirayotganda bolalaming nutqi ustida qayta ishlanadi (lekin, chunki, shuning uchun bog‘lovchilari ustida). 2-sinfda o'quvchilaming xulosa qilishida o‘rganayotgan material va tabiat hodisalari haqida xulosa chiqarishiga emas, balki,

tabiat va tabiat hodisalari, tabiatda sodir bo‘ladigan jarayonlaming bir-biriga bogiiqligi haqida dastlabki bilimlaming to‘planganligiga alohida ahamiyat beriladi.