8-mavzu. O’zgaruvchan muhitga tashkilotlarni moslashtirish

Vaqtinchalik qarorning amal qilishi biron muddat bilanmuddat bilan cheklangan bo‘ladi ¸ki doimiy qaror qabo‘l qilinguncha amal qilinadi. Masalan, biror bir bayram munosabati bilan korxonada navbatchilarning tayinlashi bo‘yicha chiqarilgan buyruq shunday qarorlarga misol bo‘laoladi.
Tezkor (operativ) qaror kechiktirmay ijro etish uchun chiqariladi. Masalan, tabiiy ofat sodir bo‘lgan xollarda uni bartaraf qilish bo‘yicha qabo‘l qilingan qarorlar ana shunday qarorlar turkumiga kiradi.
Muntazam qarorlar belgilangan muddattlarda chiqariladi. Masalan, xo‘jalik faoliyati yakuniga doyr qabo‘l qilinadigan (dekada, oy, chorak, yarim yillik, tukkiz oylik va yillik) qarorlar ana shunday qarorlarga misol bo‘laoladi.
Vaqti-vaqti bilan qabo‘l qilinadigan qarorlar xar zamonda biron sababga ko‘ra qabo‘l qilinadi. Masalan, shaxar transporti xizmatining samaradorligini aniqlash maqsadida biron bir avtobus marshuritidagi xarakatni kuzatish bo‘yicha qabo‘l qilingan qaror shunday qarorlar turkumiga kiradi.
Mumkin. Ammo bu xildagi qarorlar ko‘p xollarda asoslangan tanqidga uchrab turadi. Sababi, raxbarlar aksari o‘zini ko‘rsatmokchi bo‘lib, yakkaboshchilik bilan qaror qabo‘l qilishadi. Ular xatti-xarakatlarining 80-90 foizi buyruqbozlikka asoslangan bo‘ladi. Bu narsa jamoada keskinlikning yuzaga kelishga sabab bo‘ladi. Boshkaruv qarorlari jamoa fikriga tayanganxolda qabo‘l qilinmas ekan boshqaruvchi bilan bo‘ysinuvchilar o‘rtasidagi munosabatlarning keskunlashuvi, o‘zaro bo‘lgan ishonchning yo‘qolishi, nizolarning kelib chiqishi muqarrardir.
Yakka boshchilik tamoyilidan farki o‘laroq yakkadillik tamoyili asosida xam qarorlar qabo‘l qilinadi. Bu tamoyil moxiyat e’tibori bilan oldinga surila¸tgan mukobil fikrni so‘zsiz qo‘llab-quvvatlashdan iborat. Chunki, qarorlarni qabo‘l qilishda qatnashadigan kishilar demokratik uslubda fikrlash tarafdorlari bo‘lsa-da, odatda boshqalarnikidan farq qiladigan o‘z fikrlariga ega bo‘ladilar.
Yakdillik ko‘pincha favqulodda ro‘y beradigan vaziyatlarda qaror qabo‘l qilishda, shuningdek qarshilik ko‘rsatuvchi guruxlarda "Koalitsiyalar" bo‘lmagan xollarda yuzaga keladi. Bizning sharoitda yakdillik "ma’kullaymiz" degan g‘alati shaklga kirib keladiki, bu iqtisodi¸timizning o‘zigagina emas, balki butun jamiyatimizga xam zarar etkazadi. Shunday bo‘lsa-da, bizdagi ko‘pgina boshqaruvchilar va parlament vakillari, noyiblar shu tamoyilga amal qilishga moyildirlar.
Kollegial (ko‘pchilik) tamoyili "koalitsiyalar" ya’ni turli ittifoq ¸ki birlashmalar ro‘y rost ma’lum bo‘lib turgan vaziyatlarda, xar xil fikrlar raqobat qiladigan xollarda amal qiladi. Shu sababli qaror qabo‘l qilishda ovoz berish yo‘liga o‘tiladi. Bunday xollarda qabo‘l qilish uchun ko‘pchilikning ovoziga tayaniladi. Ko‘pchilik xollaarda yarmidan ko‘p ovoz goxida printsipial masalalar yuzasidan me’¸r 2/3 deb tasdiklanadi.
Konsensus tamoyili pur fikrlilik ya’ni fikrlar moralizmi kuchaygan xamda axborot oqimining tobora zo‘rayib borgan xollarda qo‘llaniladi. O‘z mohiyati bilan: Konsunses-bu qarorlarni ishlab chikish jara¸nida barcha baxsli masalalar va turli-tuman fikrlar yuzasidan bir bitimga kelish ¸ki kelishishdir.
Konsensusga o‘zaro fikr almashish va maslaxat qilish, shuningdek oldinga surila¸tgan muqobil masalalarni maqsadga muvofiqlashtirishning xar xil usullarini qo‘llash ¸rdamida erishiladi. Ayniqsa, "Ringi" usuli yapon biznesida keng kullaniladigan usuldir. "Yaponcha -ruscha katta lugat"da "ringi" atamasi muammoni xal qilishga majlislar chakirmasdan turib, surab chikish yuli bilan rozilik olish deb ta’riflanadi. Uning bir necha bosqichlari bor.