8-mavzu: “Milliy g‘oya va ma’naviyat asoslari fanlarini o‘qitushda turli vositalardan foydalanish” mavzusidagi ma’ruza bayoni Reja

Uchinchi masalaning bayoni: Milliy g‘oya, ma’naviyat asoslari ta’limining vositalariga birinchidan O‘zbekiston Prezidenti asarlari kiradi.Chunki mamlakatimizda xalqimiz ma’naviyatini tiklashda Prezident Islom Karimovning roli katta. Yurtboshimizning «O‘zbekiston XXI asr bo‘sag‘asida: xavfsizlikka taxdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari», «Barkamol avlod-O‘zbekiston taraqqiyotining poydevori», «Jamiyatimizning mafkurasi xalqni xalq, millatni millat qilishga xizmat qilsin», «Milliy istiqlol mafkurasi-xalq e’tiqodi va buyuk kelajagiga ishonchdir», «Ma’naviy yuksalish yo‘lida», «Maktab-taraqqiyot, madaniyat va saodat kaliti» «Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch», «Mamlakatimizni modernizatsiya qilish va kuchli fuqarolik jamiyati barpo etish – ustuvor maqsadimizdir», «Asosiy vazifamiz – Vatanimiz taraqqiyoti va xalqimiz farovonligini yanada yuksaltirishdir», “O‘zbekiston mustaqillikka erishish ostonasida” kabi asar va ma’ruzalarida zamonaviy milliy ma’naviyatimizning asoslari ishlab chiqilgan. Bu asarlarda milliy ma’naviy tiklanish va ma’naviyatni rivojlantirish g‘oyalariga asoslangan ma’naviyat tushunchasiga ta’rif berilgan.
Milliy g‘oya, ma’naviyat asoslari ta’limi vositalariga ikkinchidan, darslik va o‘quv qo‘llanmalar kiradi. O‘quvchilarning ijodiy izlanishi, qo‘shimcha bilim olishga bo‘lgan ehtiyojlarini qondirishda, ijodiy foydalanishda darsliklar muhim ahamiyat kasb etadi. Darslikdan foydalanish, u bilan ishlash yo‘llarida modul ta’lim texnologiyalaridan foydalanish maqsadga muvofiqdir. Bunda mavzu, tugallangan fikrni qismlarga, qism esa blok modullarga ajratiladi.
Milliy g‘oya, ma’naviyat asoslari ta’limining eng muhim xususiyatlardan biri o‘quvchilarning bilish faoliyatini rivojlantirishdir. O‘quvchi-talabalarning jonli bilish faoliyati uchun quyidagilar xosdir: bilimga va o‘quv maqsadlariga bo‘lgan chuqur, har tomonlama qiziqish; aqliy, jismoniy va intellektual kuchlarni faol namoyon qilish; diqqat, xotira, iroda va boshqa ruhiy sifatlarni to‘plash. Bilish faolligi jarayonida quyidagi 4 shakl ajratiladi:

• 
  reproduktiv faollik. Bunda tayyor bilimlarni egallashga tayyorgarlik, qizg‘in qayta ishlash faoliyati amal qiladi;
  
• 
  applikativ faollik – unga qizg‘in tanlov-yaratish faoliyatiga tayyorlik xarakterlidir;
  
• 
  izohlashdagi faollik – ma’no-mazmunni qizg‘in izohlash, tushuntirish va ochib berishga tayyorlik;
  
• 
  produktiv (samarali) faollik – unga yangilikni qizg‘in ijod qilishga tayyorlik xarakterlidir.
  

Hech kimga sir emaski, axborot – kommunikatsion texnologiyalar hayotimizning barcha jabhalariga kirib kelmoqda. Texnologiyalarga asoslangan o‘quv jarayonini tashkil qilishda yana bir vosita elektron darsliklar muhim o‘rin tutadi. Ma’lumki, elektron darslik deganda, ilgarilari oddiy matn fayli tushunilar edi. Hozirgi kunda elektron darslik deganda, oddiy elektron nusxa emas, balki rangli rasmlar, turli xil testlar, jadvallar, lavhalar, ovoz, video – ko‘rgazmalarnig zamonaviy tartibi, texnikasi tushuniladi. Shuning uchun ham elektron darsliklar masofaviy o‘qitish tizimining asosi bo‘lib xizmat qiladi.
Ma’naviyat asoslari darslarida qo‘llanalidagan samarali vositalar sirasiga video – ko‘rgazmalarni ham kiritish mumkin.
Video – ko‘rgazmalarning qulayliklari:
- o‘quv dasturi asosida o‘rganilishi kerak bo‘lgan materiallarni o‘quvchilarga ixcham, qulay ko‘rinishda taqdim etish;
- texnik vositalarning o‘quvchi bilan interfaol usullarda muloqatda bo‘la olishi;
-o‘quvchilarning o‘quv materiallarini mustaqil ravishda o‘rganishi va olgan bilimlarini test sinovlari asosida sinab ko‘rishi mumkinligi.
O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi Muvofiqlashtiruvchi Kengashining 2011 yil 29 martdagi yig‘ilish bayoni bilan tasdiqlangan “Uzluksiz ta’lim tizimi uchun o‘quv adabiyotlarining yangi avlodini yaratish konsepsiyasi”ning 3.2.-bandida uzluksiz ta’lim tizimida o‘qitiladigan ijtimoiy-gumanitar fanlar majmuasiga mos o‘quv adabiyotlarining turlari turkum fanlar kesimida ko‘rsatib o‘tilgan. Jumladan:
Ta’lim-tarbiyaviy mashg‘ulotlar uchun:

• 
  tarbiyachilar va ota-onalar uchun qo‘llanmalar;
  
• 
  qo‘rgazmali qurollar;
  
• 
  didaktik ta’limiy o‘yinlar.
  

Umumta’lim fanlari uchun:

• 
  asosiy darsliklarga o‘quv metodik qo‘llanmalar;
  
• 
  metodik tavsiyanoma va ko‘rsatmalar; kompyuterli mashg‘ulot va o‘yinlar;
  
• 
  kerakli ma’lumotlar to‘plami;
  
• 
  ma’lumotlar banki va lug‘atlar.
  

AL: umumta’lim va chuqurlashtirib o‘qitiladigan fanlar hamda KHK: umumtalim, umumkasbiy va maxsus fanlar uchun:

• 
  asosiy darsliklar, o‘quv va metodik qo‘llanmalar; ma’ruzalar kursi;
  

ma’ruzalar matni; metodik tavsifnoma va ko‘rsatmalar; ma’lumotlar to‘plami va banki, lug‘atlar.
Umumta’lim, umumkasbiy, maxsus va qo‘shimcha fanlar uchun:

• 
  darsliklar, o‘quv va metodik qo‘llanmalar;
  
• 
  ma’ruzalar kursi;
  
• 
  ma’ruzalar matni;
  
• 
  metodik tavsiyanoma va ko‘rsatmalar;
  
• 
  ma’lumotlar to‘plami va banki;
  
• 
  lug‘atlar va dayjest.
  

Umumiy metodologik va maxsus fanlar hamda ilmiy faoliyat uchun:

• 
  darsliklar, o‘quv va metodik qo‘llanmalar;
  
• 
  ma’ruzalar kursi;
  
• 
  ma’ruzalar matni;
  
• 
  metodik tavsiyanoma va ko‘rsatmalar;
  
• 
  malumotlar to‘plami va banki;
  
• 
  lug‘atlar va dayjest;
  
• 
  ilmiy ommabop adabiyotlar.
  

Ilmiy metodologik va maxsus fanlar hamda ilmiy faoliyat uchun:

• 
  tegishli sohalarga oid umumiy adabiyotlar;
  
• 
  o‘quv va metodik adabiyotlar; ilmiy ommapob adabiyotlar.
  

Umumiy metodologik va maxsus fanlar uchun:

• 
  tegishli sohalarga oid o‘quv va umumiy adabiyotlar;
  
• 
  ilmiy-metodik va ilmiy-nazariy adabiyotlar.
  

“Uzluksiz ta’lim tizimi uchun o‘quv adabiyotlarining yangi avlodini yaratish konsepsiyasi”da o‘quv adabiyotlarining quyidagi shakl va turlari ko‘rsatib o‘tilgan: