8. Mavzu: Gruntlarning tarkibi, klassifikatsiyasi va aniqlash usullari. Gruntlarning fizik va mexanik xossalari

Siqiluvchanlikning xarakteri

		Zichlanmaydigan gumllar
i	1-5	Oz zichlanadigan grunilar
a	5-20	O rta darajada zichlanadigan grunilar
in	20-60	Yuaori dara.iada zichlanadigan grunilar
IV	>60	Kuchli zichlanadigan grunilar

Suvga to‘yingan gilli gruntlarda deformatsiya tezligi g'ovaklardan suvning siqib chiqarilishi tezligi bilan bog'liq bo‘ladi.
Suvga to‘yinmagan gil gruntining doimiy bosim ostida vaqt birligi ichida zichlanishini — konsolidatsiya deyiladi.
Konsolidatsiya jarayonini o‘rganish inshootning deformatsiyalanish tezligini bashorat qilishga yordam beradi.
Tik bosim ta’sirida grunt siqiladi (zichlanadi) va yon tomonga ken- gayish uchun intiladi hamda bu yerda bosim paydo bo‘ladi. Bu bosimni aniqlash turli to‘siq inshootlarining nishablarini mustahkam- lash uchun olib boriladigan hisoblarda ishlatiladi.
Gruntlarning uzilishga bo'lgan qarshiligi. Gruntlar gravitatsion kuchlar, suvning gorizontal bosimi, issiqlik ta’sirida notekis siqilishi va kengayishi natijasida paydo bo'ladigan cho’zish (tortish) kuchlari ta’siridan uzilishi mumkin. Cho'zish kuchlarining ta’siri ostida grunt­larda xarakterli yoriqlar hosil bo'ladi va ular uziladi. Uzilish mustahkamligi, asosan, qoyatosh jinslar uchun aniqlanadi. Bu xususiyat nishablaming qiyaligini aniqlash, katta bosimli tonnellarda radial deformatsiyani aniqlash uchun yordam beradi
Gruntlarning surilishga qarshiligi. Bu gruntlaming katta ahamiyat- ga ega bo'lgan xususiyatlaridan hisoblanadi. Gruntlaming ayrim qism- larida. ma lum tashqi bosim ta’sirida zarralar orasidagi bog'lanish buzi- ladi va zarralar bir-birlariga nisbatan suriladi, grunt shu bosim ostida katta miqdorda deformatsiyalanish xususiyatiga ega bo'ladi.
Grunt massivining buzilishi, massiv bir qismini ikkinchi qismiga nisbatan o‘z joyini o'zgartirishi ko'rinishida sodir bo'ladi (qiyalik- ning surilishi, inshoot asosidan gruntning siqib chiqarilishi va boshqalar).