8-mavzu: boshqaruv kompetensiyalari. Reja: Kompetensiya va kompetentlik tushunchalari. Boshqaruvchining tayanch kompetensiyalari

Obrazlarni aniq voqea-xodisalarni esda
qoldirish.
4. 
Emotsional holatni idrok etish.
5. 
Olamni yomon kayfiyatda ko‘rish.
6. 
Yaxlit obrazli idrok etish.
Inson u yoki bu yangi sharoit bilan to’qnash kelar ekan, yangi vaziyatga
moslashish va unumli faoliyatni ta’minlash psixikaning asosiy vazifalaridan biridir.
Psixologiya fanida bunday moslashish adaptatsiya deb atalib, bu ibora yangi

---

sharoitga xos bo’lgan shartlarni inson tomonidan o’zlashtirilishini nazarda to’tadi.
Fanda qabul qilingan adaptatsiya atamasidan foydalangan holda ushbu mavzuimizni
bayon etamiz.
8.5-rasm. Xodimlar adaptatsiyasi muammosi.
Moslashuvning asosiy mohiyati insonning o’z atrofidagi shart-sharoit, ijtimoiy
muhit talablarini qabul qilishi va o’zlashtirishida namoyon bo’ladi. Mazkur ta’rif
tashkilot miqyosida tahlil etilganda xodimning o’zi bajarishi lozim bo’lgan faoliyat
bilan tanishishi hamda yangi muhit talabiga mos ravishda o’z xulqini o’zgartirib
borishini nazarda tutamiz. Tashkilotda xodimlar adaptatsiyasi ishga yangi kelgan yoki
o’zgargan mehnat sharoitlariga ko’nikishi lozim bo’lgan mutaxassisga tegishli deb
qaraladi. Xususan, xodimning yangi mehnat jamoasiga qanchalik tez moslashishi
uning samarali mehnat faoliyatini erta boshlab yuborishidagi asosiy omildir. Hozirga
kelib tashkilot yangi xodimning moslashuvi uchun juda qat’iy shartlar qo’yyapti.
​
Chunki ushbu sohadagi qiyinchilik quyidagi sabablar orqali belgilangan:
a)adaptatsiya davri ancha qisqa vaqtni talab etadi;
b)tashkilotga yangi texnologiyalarning joriy etilishi ularni o’zlashtirishda
ma’lum qiyinchiliklar tug’diradi;
c)ustoz-shogird tizimining shakllanmaganligi;
d)hatto bir mehnat bo’limi, guruh ichidagi raqobatning mavjudligi.
Sanab o’tilgan va shu kabi muammolar adaptatsiya jarayoni o’tishidagi asosiy
qiyinchilikdir. Bundan tashqari qator tashkiliy-iqtisodiy va ijtimoiy omillar ham borki,
ular yangi xodimning ishga moslashuvini qiyinlashtiradi va ular o’z mohiyatiga ko’ra
ob’yektiv omillar toifasiga kiradi. Bular qatoriga noqulay ish sharoitini, mehnatning
og’irligi, xodimlar o’rtasida majburiyat va huquqning noaniq taqsimlanganligi, xodim
malakasining kasb talablariga mos kelmasligi, bajariladigan mehnatni ta’minlovchi
resurslar yetishmasligi, rag’batlantirish va haq to’lash tizimidagi xatolar, adolat
tamoyilining buzilishi va boshqa sabablar kiradi.
Tashkilotda xodimlar adaptatsiyasiga yetarli e’tibor bermaslik korxona uchun
nafaqat tashkiliy qiyinchiliklar, balki moddiy zarar ham olib keladi. Aniqlanishicha,
ish paytidagi baxtsiz hodisalar yangi kelgan ishchilarda tajribalilariga nisbatan ko’p
sodir bo’ladi. Ishdan bo’shayotganlar orasida ishga joylashganiga olti oydan kam vaqt
bo’lgan xodimlar ko’pchilikni tashkil qiladi.