8-mavzu: boshqaruv kompetensiyalari. Reja: Kompetensiya va kompetentlik tushunchalari. Boshqaruvchining tayanch kompetensiyalari

Mehnat sotsiologiyasi va psixologiyasida mehnat adaptatsiyasining uchta
o’zaro bog’liq tomoni farqlanadi:
1]
Kasbga moslashish;
2]
Moslashuvning psixofiziologik jihati va
3]
Ijtimoiy-psixologik adaptatsiya.
Quyida mana shu adaptatsiya turlari haqida ma’lumot berib o’tamiz.
1]
Kasbga moslashish
. 
Adaptatsiyaning kasb bilan bog’liq jihati xodimdan
bajariladigan ishga qo’yiladigan talablarni o’zlashtirishni taqozo qiladi. Bu xil
moslashuvda ob’yektiv va sub’yektiv omillar mavjud bo’lib, kasbiy adaptatsiyaning
ob’yektiv omillari sifatida xodimning ma’lumoti, malakasi va tajribasini sanab o’tish
mumkin. Sub’yektiv omillar qatoriga esa xodimning kasbga bo’lgan munosabati,
yangi ish joyidan kutayotgan niyati va umidi kirishi mumkin.
2]
Mehnat adaptatsiyasining
psixofiziologik jihatiga korxonadagi mehnat
sharoitining psixofiziologik va tibbiy-gigiyenik tomoni kiradi. Adaptatsiyaning ushbu

---

turini ifodalovchi asosiy ko’rsatkich sifatida xodimning toliqish darajasini olish
mumkin. Xodim o’zini holatini, ish sharoiti va bajarayotgan mehnati og’irligini
baholashi ushbu adaptatsiya turining sub’yektiv tomonlaridir.
3]
Ijtimoiy-psixologik adaptatsiya
deganda xodimning mehnat jamoasidagi
mavjud munosabat tizimiga moslashishi, jamoaga xos bo’lgan norma va qoidalar
hamda unga guruh tomonidan belgilangan rolni va mavqeni qabul qilish jarayoniga
aytiladi. Bunday moslashuvning muvaffaqiyatli o’tishi xodimning xarakter
xislatlariga, uning muloqotga moyilligiga, hayotiy tajribasi va dunyoqarashining yangi
sharoitga mos kelishiga bog’liq. Guruhning ahilligi, uning madaniyat darajasi bu
xildagi adaptatsiya jarayoninig muvaffaqiyatli o’tishi garovidir.
Rahbar xodimning yangi mehnat sharoitiga moslashishiga ko’mak ko’rsatar
ekan, adaptatsiya jarayoni quyidagi asosiy bosqichlardan iboratligini nazarda to’tishi
lozim:
-yangi xodimning tayyorgarlik darajasini aniqlash;
-oriyentasiya;
-adaptatsiyani amalga oshirish;
-faoliyat ko’rsatish.
Yuqoridailadan kelib chiqadigan bo’lsak, adaptatsiyajarayoni shaxsdagi xatti –
harakatlarni ma’lum tartibga soluvchi psixologik jarayondir.