8-mavzu bino, inshoatlarda yong‘in xavfsizligini ta’minlash reja

Qf Qtr
bu erda:
Qf – binoni amaldagi o’tga chidamlilik darajasi;
Qtr – talab qilinadigan o’tga chidamlilik darajasi.
Bino, inshoot, konstruktsiyalarni o’tga chidamliligini aniqlashda, rejali choralar qabul qilishda yong’in-portlashni sodir bo’lishi, tarqalishi, miqdori, avariya xususiyatini ta’siri extimolligi xisobga olinadi.
Temir betondan tayyorlangan konstruktsiyalar o’tga chidamliligi 2-3,5 soatni tashkil etadi. G’isht esa 1000 ⁰C gacha chidaydi, marmar 900 ⁰C da parchalanadi. Shifyer300 ⁰C da tarkibidan suvni yo’qotadi va 600-700 ⁰C yong’in haroratida sochilib ketadi. Sopol plitalar 1400 ⁰C gacha haroratga buzilmasdan chidaydi. Qalinligi 5 sm bo’lgan gips, shlak, tola asosi-dagi to’siq devorlar chidamliligi 1.3 soat bo’lsa, qalinligi 10 sm bo’lgan devorlar 2.7 soatga chidaydi.Yog’och asosidagi konstruktsiyalar 270-280 °C gacha qizdirilsa alangalanadi va yong’inga xavfli xisoblanadi. Ularni o’tga chidamliligini oshirish uchun antipiren moddalar (ammoniy fosfor kislotasi, ammoniy sulfat, bura – Na2V6O7 va boshqalar) bilan qayta ishlanadi.
Yong’inga qarshi eshiklarni o’tga chidamliligi kamida 1,5 soat bo’lishi kerak. Bu talabni bajarish uchun qalinligi 3-4 sm bo’lgan taxta boshqa yonmaydigan material bilan qoplanadi.
Plastik massalar, issiqdan himoya, pardozlash materiallari sifatida keng qo’llanmokda. Ular yong’in sharoitida xavfli xisoblanadi. Bu xususiyatni loyixalash, qurilish jarayonida xisobga olinmog’i kerak. Termoplast, materiallar 100 ⁰C dan past haroratda yumshaydi, parchalanadi. Organik, anorgaiik elementlar bo’lganbazi plastmassalar issiqlikka chidamliligi 300 ⁰C gacha bo’ladi. Ularni yonuvchanligi fizik, kimyovmy tarkibiga bog’liq.
Polivinilxlorid, ftoroplast, karbamid smolalar qiyin alangalanadi, polietilen, polistirol, smolalar, rezinalar, poliefir asosidagi shisha plastiklar yonadi. Ko’pgina plastik massalar, materiallar yonishi bilan inson hayotiga xavfli bo’lgan zaxarli moddalar ajratadi. Shuning uchun jamoat binolarida odamlar ko’proq bo’ladigan inshootlarda akustik yoki pardozlash materiallari sifatida plastmassalarni qo’llashni cheklash kerak.