8-mavzu bino, inshoatlarda yong‘in xavfsizligini ta’minlash reja

Bino xajmi, ming kub.m	Bino kategoriyasi	O’tga chidamliligi darajasi
Odam oqimiga qarab (odam/kv.m.) belgilangan masofa, (m.)
			1 gacha	1 – 3	3 - 5
15 gacha	A, B, V	I, II, IIIa I, II, III, IIIa IIIb, IV V	40 100 70 50	25 60 40 30	15 40 30 20
30	A, B, V	I, II, IIIa I, II, III, IIIa IIIb, IV	60 145 100	35 85 60	25 60 40
40	A, B, V	I, II, IIIa I, II, III, IIIa IIIb, IV	80 160 110	50 95 65	35 65 45
50	A, B, V	I, II, IIIa I, II, III, IIIa	120 180	70 105	50 75
60, ko’proq	A, B, V	I, II, IIIa I, II, III, IIIa	140 200	85 110	60 85
80, ko’proq	V	I, II, III, IIIa	240	140	100
xajmdan mustasno	G, D	I, II, III, IIIa IIIb, IV V	chegaralanmaydi 160 120	chegaralanmaydi 95 70	chegaralanmaydi 65 50

Yo’lakdagi eshik tashqariga chiqish joyigacha bo’lgan masofa QMQ-2.09.02-85 ga asosan quyidagicha belgilangan ( jadval)

Jadval

Chiqish yo’li joylanishi	Bino kategoriyasi	O’tga chidamliligi darajasi	Odam oqimiga qarab (odam/kv.m.) yo’lakdagi masofa, (m.)
			2 gacha	2-3 gacha	3 - 4	4 - 5
Tashqariga chiqish ikki yo’li orasidagi	A, B, V	I, II, IIIa I, II, III, IIIa IIIb, IV V	60 120 85 60	50 95 65 50	40 80 55 40	35 65 45 35
	G, D	I, II, III, IIIa IIIb, IV V	180 125 90	140 100 70	120 85 60	100 70 50
Berk yo’lak	Kategoriyadan mustasno	I, II, III, IIIa IIIb, IV V	30 20 15	25 15 10	20 15 10	15 10 8

xonalari bilan masofa 60 m tashkil etadi. Bu masofani 50% ga oshirish mumkin, agar bir kishiga to’g’ri keladigan maydon 75 kv.m. ni tashkil etsa.

Eni 1 m bo’lgan evakuatsiya – chiqish yo’liga ruxsat etiladigan odamlarni soni ham belgilangan (ma’lumot jadvalda keltirilgan).
OMBORLARDA SAQLANADIGAN MODDA VA MATERIALLAR UCHUN YONG’IN XAVFSIZLIGI TALABLARI.
Omborlarda xomashyo, tayyor maxsulotlar, qo’shimcha materiallar, uskuna, jihozlar, zaxira qismlar, moylash yog’lari, yonuvchi qurilish materiallari va boshqalar saqlanadi. Ular tashqi kurinishi bo’yicha to’kiladigan, donador suyuq, o’ralgan, yonuvchan, engil alangalanadigai va gaz xolatida bo’lishi mumkin.
Transportda tashish, tushirishda havoga zaxarli va yonuvchan birikmalar, chang ajratadigan moddalar saqlanadigan omborlarga katta e’tibor berish kerak. Shu jumladan odam tanasiga ta’sir etadigan moddalar omboriga qattiq xavfsizlikka oid talablar qo’yiladi. Bir-biri bilan reaktsiyaga kirishadigan maxsulotlar: moddalarni saqlashda yong’in xavfsizligi talablari bajarilishi kerak. Omborlarini qurish, foydalanish, xavfsiz ish yuritishda moddalarni 8 guruxga bo’linishi xisobga olinadi.
Eni bir metr bo’lgan evakuatsiya chiqish yo’liga ruxsat etiladigan odamlarni soni QMQ 2.09.02-85, QMQ 2.09.02- 98 ga asosan quyidagicha belgiangan
jadval

Bino xajmi, ming kub.m.	Bino kategoriyasi	O’tga chidamliligi	Odamlarni soni
15	A, B, V	I, II, IIIa I, II, III, IIIa IIIb, IV	45 110 75
30	A, B, V	I, II, IIIa I, II, III, IIIa IIIb, IV	65 155 110
40	A, B, V	I, II, IIIa I, II, III, IIIa IIIb, IV	85 175 120
50	A, B, V	I, II, IIIa I, II, III, IIIa IIIb	130 195 135
60 va ko’prok	A, B, V	I, II, III, IIIa IIIb	150 220
80 va yuqori	V	I, II, III, IIIa	260
xajmidan mustasno	G, D	I, II, III, IIIa IIIb, IV V	260 180 130

A, B, V kategoriyaga mansub xonalar chiqish yo’lidan xavfsiz joyga chiqish vaqti 0,5 – 3 minutdan oshmasligi belgilab qo’yilgan.
1 – guruxga portlovchi moddalar mansub;
2 – guruxga selitra, xlorat, perxlorat, nitro maxsulotlar kiradi;
3- guruxga siqilgan va suyultirilgan gazlar ta’lluqli;
4 – guruxga havo, suv bilan qo’shilib o’z-o’zidan yonadigan moddalar kiradi;
5 – guruxga engil alangalanadigan suyuqliklar;
6 – guruxga zaxarlovchi moddalar;
7 – guruxga alangalanishga olib keladigan moddalar mansub;
8 –guruxga yengil yonuvchi materiallar kiradi.
7 – guruxga ta’lluqli moddalar omborda aloxida saqlanish kerak. Omborlar ham ishlab chiqarish binolari kabi yonish, portlash xavfliligi jihatidan 5 ta kategoriyaga (A, B, V, G, D) bo’lingan.
PORTLOVCHI VA YONG’INGA XAVFLI MODDALAR OMBORLARIGA TALABLAR.
Omborlar baza va sarflash turiga farqlanadi. Baza omborlari yuzada, yarim yuzada, yerostida joylanishi mumkin va korxona maydonidan tashqarida bo’ladi. Ammiak selitrasi uchun sig’imlar xajmi 240, 500 tonna bo’lishi mumkin. Sarflanadigan materiallar ombori yer yuzasida, yerostida bo’ladi korxona binosidan kamida 75 m masofada joylashtiriladi, yonmaydigan materiallardan quriladi, devor shiplari oqlanadi, suvaladi. Ombor atrofi xavfli zona xisoblanib 50 m kenglikda o’raladi.
Gazlar maxsus po’latdan tayyorlangan idish, sig’imlarda, ballonlarda saqlanadi. Qizishdan saqlash uchun yonmaydigan materialdan tayyorlangan issiqlik izolyatsiyasi yoki metall-himoya niqob bo’lishi xisobga olinadi.
Suyultirilgan va bosim ostida saqlanadigan gazlar yonish, portlashga xavflidir. Bu xususiyat ularni qaynash haroratini kichikligi, havo aralashmasini alangalanish (portlash) chegarasini past miqdori bilan bog’langan. Suyultirilgan gazlarni kamroq miqdorda saqlash va ularni korxonalarga quvurlar orqali jo’natishga xarakat qilinadi.
Kam quvvatli ishlab chiqarishda, laboratoriyalarda siqilgan, suyultirilgan, eritilgan gazlarni saqlash, ishlatish uchun ballonlar qo’llanadi. Turtki, yuqori harorat, noto’g’ri to’ldirish, ko’proq quyish, noto’g’ri foydalanish, korroziya ta’siridan ballonlar portlashi mumkin. Gazlarni uzok muddatda saqlash ham xavfli xisoblanadi.
Ballonlar 2 va 5 yilda bir martta to’liq tekshiriladi. Ballonlar saqlanadigan ombor binosi o’tga chidamliligi I –II darajada bo’lishi, yonmaydigan qoplama ishlatilishi, qo’shni binodan 20-30 m masofada, axoli yashaydigan joydan 50 m masofada bo’lishi talab qilinadi. Ballonlar tik xolatda to’siqlar bilan o’ralgan xolatda saqanadi. Ishlatilgan ballondagi gazni qoldiq bosimi kamida 0,5 atm. bo’lishi kerak.
Ballonlarni xona ichida isitish tizimidan 5 m, isitish asboblaridan 1,5 m, devordan 1 m masofada joylanishi yong’inga qarshi muhimshartdir.