8-Ma’ruza. Tashkilotning tashqi va ichki muhiti Reja: Ichki muhit va uning elementlari

Tashqi muhit - korxona doirasida harakatlanuvchi va faoliyat sohalariga ta’sir etuvchi, faol xo’jalik sub’ektlar, iqtisodiy, ijtimoiy va tabiy sharoitlar, milliy va davlatlararo institutsional struturalar va boshqa tashqi sharoitlar va omillar yig’indisi. Tashqi muhit tashqi ta’sir qo’rsatuvchi omillar bilan bevosita bog’liq.
Tashqi ta’sir qo’rsatuvchi omillar – bu tashkilot o’zgartirolmaydigan, lekin o’z faoliyatida doimo hisobga olinadigan sharoitlar: iste’molchilar, xukumat, iqtisodiy sharoitlar va x.k.
Tashqi muhitni holati biznes uchun juda katta ahamiyatga ega, chunki tashkilotga nisbatan tashqi muhit ob’ektiv, mustaqil hisoblanadi, tashkilot o’z faoliyatida uni hisobga olish majbur. Tashkilotni samaradorligi va natijaviyligi tashqi doirani barcha jihatlarini to’g’ri hisobga olishi bilan bog’liq.
Tashkilotni faoliyatidan mustaqil ravishda, lekin unga ta’sir qo’rsatyotgan yoki qo’rsatishi mumkin bo’lgan va boshqaruv qarorlarni qabul qilishni talab qilayotgan atrof muhitda paydo bo’layotgan barcha shartlar va omillarni tashqi muhit deb tushuniladi.
Lekin omillar to’plamini tashkilotni xo’jalik faoliyatiga ta’sirini baholash har xil. Odatga qo’ra tashkilot boshqaruv jarayonida qaysi omillar va qaysi darajada mehnat natijalariga hozir yoki kelajakda ta’sir qo’rsatishini o’zi xal qiladi.
Tashqi muhitni aniqlash va uni hisobini olish uchun tashqi omillar ikki asosiy guruxga taqsimlanadi: mikromuhit (to’g’ridan to’g’ri ta’sir etuvchi muhit) va makromuhit (bilvosita ta’sir etuvchi muhit).
Tashkilotga to’g’ridan to’g’ri ta’sir etuvchi muhitni korchalon(delovo’e, kommertsiya) doirasi deb ataladi. Bu doiraga bevosita ma’lum bir tashkilotni faoliyatiga ta’sir qo’rsatuvchi qo’ydagi sub’ektlar kiradi: ta’minotchilar, iste’molchilar, rakiblar, konnular va davlat organlari.
Bilvosita ta’sir etuvchi muhit omillari yoki tashkilotni umumiy tashqi doirasini odatda, ta’siri uncha qo’zga ko’rinmaydi to’g’ridan to’g’ri ta’sir etuvchi muhitni omillariga o’xshab.
Lekin menejer doim uni inobatga olishi kerak, sababi bilvosita ta’sir etuvchi muhit murrakabliroq.
Makromuhit tashkilotga yashash uchun tashqi muhitda umumiy sharoitlar yaratib beradi.
Bilvosita ta’sir etuvchi muhitni asosiy omillariga qo’yidagilar kiradi: texnologik, iqtisodiy, ijtimoiy-madaniyat va siyosiy-xuquqlar, ham xalqaro o’zgarishlar.
Quyida tashkilot va uning o’zaroharakatlanuvchi muhitlarini tasviri qo’rsatilgan.
Tashkilot uchun o’zgaruvchan tashqi muhit doim xavf tug’dirib turadi. Bozor tashqi muhit taxliliga tashkilotni muvaffaqiyatiga yoki muvaffaqiyatsizliga bevosita ta’sir ko’rsatuvchi jihatlar kiradi.
Bu jihatlarga quyidagilar taaluqli: o’zgarib turgan demografik sharoitlar, har xil mahsulotlar va xizmalarni hayotiy sikli, bozorga oson kirish, aholini daromadlarini taqsimoti va tarmoqdagi raqobat.
Tashqi muhitni ta’rifi