79-ma’ruza. Mavzu: Ehtimolliklar nazariyasining asosiy tushunchalari Reja

3. Ehtimollikning statistik ta’rifi. Faraz qilaylik n marta bir xil tajribalar o’tkazilgan bo’lib, unda A hodisa m marta ro’y bergan bo’lsin. nisbat hodisaning nisbiy chastotasi deb ataladi.

Kuzatishlar shuni ko’rsatadiki, bir xil shart sharoitida ko’p marta takrorlanadigan tajriba o’tkazilganda nisbiy chastota biror o’zgarmas son atrofida turg’unlashadi. Ana shu sonni qaralayotgan hodisaning statistik ehtimolligi deb ataladi.

Masalan, tanga tashlash tajribasini ko’p marta takrorlaganda, tanganing gerbli tomonining tushishi chastotasi quyidagicha bo’lsin.

n=4040, m=2048, W=0,5080

n=12000, m=6019, W=0,5016

n=24000, m=12012, W=0,5005.

Bunda nisbiy chastotaning 0,5 soni atrofida tebranishini ko’ramiz. Tajribalar sonini yanada ortirib borganda nisbiy chastota 0,5 soniga borgan sari yaqin kelaveradi, ya’ni tashlangan tanganing gerb tushishi ehtimolligi 0,5 ga teng ekan. Shuningdek tashlangan tanganing raqam tushish ehtimolligi ham 0,5 ga teng.

Shved statistika ma’lumotiga ko’ra 1935 yilda qiz bolalar tug’ilish sonining nisbiy chastotasi oylar bo’yicha quyidagicha o’zgargan:

oylar	yanvar	fevral	mart	aprel	may	iyun	iyul	avgust	Sentabr	oktabr	noyabr	dekabr	Bir yilda
W	0.486	0.489	0.490	0.471	0.478	0.482	0.462	0.484	0.485	0.491	0.482	0.473	0.482

Nisbiy chastota 0,482 soni atrofida tebranadi, shuning uchun bu sonni qiz bolalar tug’ilishi ehtimolligining taqribiy qiymati sifatida olish mumkin.

13-misol. Ekilgan 40 tup olma ko’chatidan 30 tupi ko’kargan bo’lsa, ekilgan olma ko’chatining ko’karish (A hodisa) hodisaning nisbiy chastotasi topilsin.