7-Мавзу: шахснинг билиш жараёнлари: сезги, диқҚАТ, идрок, хотира, тафаккур, нутқ, хаёл

Диққат миқдори 
Кейинги диққат таркиби - бу диққат миқдори. Диққатнинг миқдори-
муҳим саволлардан бири. Маълумки шахс бир пайтнинг ўзида ҳар хил 
нарсалар ҳақида ўйлаб ва турли хил амалларни бажариши мумкин эмас. Бу 
чеклаш тизимининг ишлаш қобилиятини ошмаганлиги учун ташқаридан 
келган маълумотларни бўлинишига мажбур этади . Шу тарзда бир шахс бир 
пайтнинг ўзида бир неча ўзаро мустақил объектлар чекланган ҳолда сеза 
олиши қувватига ега – бу эса диққат миқдоридир. Диққат миқдорининг 
муҳим ва белгиловчи хусусиятларидан бири уни маҳсулот сифатида
тартибга солиш деярли мумкин эмас.
Диққат ҳажми 
Диққатингиз ҳажмини ўрганиш, одатда, берилган элементларнинг 
сонини таҳлил қилиш йўли билан амалга оширилади (рақамлар, ҳарфлар ва. 
х.), бу эса субъектга маъумотларни аниқ қабул қилиш имконини беради. 
Бунинг учун, субъект кўзини бир мавзудан иккинчисига ўзгартирган 
рағбатлантиришларнинг сонини жуда тез аниқлаб берадиган қурилмадан 
фойдаланиш керак. Бу сизга бир вақтнинг ўзида аниқлаш мумкин бўлган 
объектлар сонини ўлчаш имконини беради. 
Диққатнинг ўзгарувчанлиги 
Кўпчилик муаллифлар диққат тарқалищи, аслида, 
унинг 
тескари 
томони, 
деб 
ҳисоблайдилар, 
ўзгарувчанлик ѐки рефокуснинг яширин тарзда бир 
ҳолатдан иккинчи ҳолатга ўтишини назарда 
тутадилар. 
Коммуникация 
бир 
объектнинг 
бошқасига онгли ва мазмунли ҳаракатини 
билдиради.
Умуман олганда диққатнинг ўзгариши мураккаб 
вазиятларда бир объектдан иккинчисига диққат 
қилинишига имкон беради. Диққатнинг ўзгарувчанлиги ҳаммада ҳар хил ва у 
бир қанча талабларни ўз ичига олади (биринчи навбатда, аввалги ва кейинги 
субъектнинг фаолияти ва уларнинг ҳар бири билан боғлиқ ўртасидаги 
муносабатларни ҳисоблаш) агарда ҳолат қизиқарли бўлса, у осон кечади ва 
аксинча бўлса қийин. Диққат ўзгарувчанлиги унинг яхши ўзлаштирилган 
сифатига боғлиқ.
Шу билан бирга, баъзи психологлар ўзгарувчан диққат бир объектдан 
бошқа объектга ўтганида субъектда иллюзия ҳосил қилиб бир вақтнинг ўзида 

---

15 
Физиологик нуқтаи 
назаридан, диққат- бош мия 
нерв фоалиятининг аниқ 
вақтдаги аниқ оптимал 
қўзгалувчанлиги ҳолатидаги 
қисми бўлиб қолган 
қисмлари эса паст 
даражадаги 
қўзғалувчанликдир. 
бир нечта объектга диққат қилиш ҳолатини яратганда бу ҳолатни ростан ҳам 
бўлиши мумкин деб ҳисоблайдилар: Рим ҳукмдори Юлий Цезарь бир 
вақтнинг ўзида бир неча ишни қилиш имконига эга бўлган: булар кўриш, 
ѐзиш, эшитиш ва буйруқ бериш. У шунчаки диққатни ўзгартириш имконига 
эга бўлган. Лекин бу замондошларида катта таъсурот қолдирган.