|
2. Органик қишлоқ хўжалиги ривожлантириш концепцияси(Киргиз)
Органик қишлоқ хўжалигини ривожлантириш концепцияси қуйидаги бўлимлардан иборат бўлиши керак:
I. Мавжуд вазиятни таҳлил қилиш ва баҳолаш
II. Органик қишлоқ хўжалигини ривожлантириш концепциясининг мақсади
III. Органик қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқариш тизимини шакллантириш
IV. Органик қишлоқ хўжалигининг устувор йўналишлари
V. Асосий вазифалар
VI. Органик қишлоқ хўжалигини ривожлантириш вазифаларини амалга ошириш механизмлари ва чоралари
VII. Кутилаётган натижалар
VIII. Натижалар ва хатарларни баҳолаш
IХ. Молиявий ресурсларни баҳолаш
Х. Хулосалар.
Ҳар бир бўлим нималарни ўз ичига олишини кўриб чиқамиз:
“Мавжуд вазиятни таҳлил қилиш ва баҳолаш” бўлимнинг асосини қуйидаги тушунчалар ташкил этади.
Органик қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқариши ҳозирги босқичда иқтисодиётнинг аграр секторининг ривожланаётган йўналиши бўлиб, унда қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини ишлаб чиқариш, мамлакат аҳолисини экологик тоза озиқ-овқат маҳсулотлари билан таъминлаш билан бирга амалга оширилади.
Mamlakat qishloq xo'jaligida 28 yil davomida ishlab chiqarish vositalarining etishmasligi va борларининг ҳам эскирганлиги tufayli qishloq xo'jaligi mahsulotlarini етиштиришдаги оқсоқликларга сабаб бўлмоқда. Бу ўз навбатида ҳар воситалардан фойдаланишлардаги қатор муаммоларни келтириб чиқаради.
Шу муносабат билан республикада қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришини муқобил усулда қўллаш зарурияти пайдо бўлди. Шу билан бир қаторда, органик қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқариши ҳам мавжуд вазиятдан чиқиш йўли сифатида хизмат қилиши мумкин.
Органик қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқариши қишлоқ хўжалигининг асосий шаклидир, унинг асосини минерал ўғитлар, синтетик моддалар, пестицидлар, ўсимлик ўсиши учун қўлланиладиган барча нормалар ва ем-хашак қўшимчаларидан фойдаланишни онгли равишда минималлаштириш ташкил этади.
Органик қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришида ўсимликларнинг органик озиқ элементлари билан таъминланиши, зараркунандалар ва бегона ўтларга қарши кураш, ўсимлик экинларни, органик ўғитларни ва тупроқни қайта ишлашнинг турли усулларини қўллаш орқали ҳимоя қилишнинг биологик усуллари янада фаол қўлланилади.
Органик қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини ишлаб чиқаришда ўз ресурсларидан фойдаланилади, қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришининг белгиланган миллий анъаналари қўлланилади, тупроқ унумдорлиги ошади, биологик хилма-хиллик сақланиб қолади ва энг муҳими, атроф-муҳит ифлосланмайди.
Сўнгги йилларда дунёда органик озиқ-овқат маҳсулотларига бўлган талаб тобора ортиб бормоқда. Ўзбекистон Республикасида табиий биохилма-хиллик ва экологик ҳолат бузилмаган ва асл ҳолича сақланиб қолган мамлакат бўлиб, республикада экологик тоза органик озиқ-овқат маҳсулотлари ишлаб чиқариш учун барча шароитлар мавжуд.
Маълумки, эр ресурслари чекланган. Бу кичик ҳажмдаги қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини, шу жумладан, органик маҳсулотларини ишлаб чиқаришгаолиб келади, бу эса, том маънода жаҳон бозорида юқори даражада рақобатбардош бўла олмайди.
Шу билан бирга, республика яқин ва узоқ хориж бозорига, жаҳон бозорида ўхшаш бўлмаган энг маззали таъмга эга органик қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари билан кириш учун барча шароит ва имкониятларга эга.
Мамлакатимизда органик қишлоқ хўжалиги маҳсулоти ишлаб чиқариш учун барча шарт-шароитлар ва шарт-шароитлар мавжуд бўлиб, унинг ўзига хос хушбўйлиги, витамин ва таъм сифатлари билан машҳур бўлган озиқ-овқат маҳсулотларининг хилма-хиллиги Ўзбекистон Республикасининг алоҳида афзаллиги ва муваффақиятли органик қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқариши учун салоҳият ҳисобланади.
Республикада асосий органик маҳсулотлар пахта, донли экинлар, ноҳат, ловия, ўрик, олма, шафтоли, нок, доривор ўтлар, ёнғоқ, шунингдек сабзавот ва полиз экинлари ҳисобланади. Бугунги кунда республикада яхши ташкил этилган органик қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқариш тизими мавжуд эмас, уларнинг асосий қисми норматив-ҳуқуқий база, инспекция, сертификатлаштириш ва аккредитация тизими, маълумотлар базаси, маркетинг ва мониторинг тизими мавжуд эмаслиги билан боғлиқ айрим муаммолар мавжуд.
Бундан ташқари, қуйидаги омиллар органик қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини ишлаб чиқаришга тўсқинлик қилиши мумкин:
- республикада органик уруғ ва кўчат материаллари етарли даражада эмаслиги;
- ўсимликларни ҳимоя қилиш биологик воситалари ва органик ўғитларни органик ишлаб чиқариш хўжалик юритувчи субъектларидан танлаб фойдаланиш;
- сертификатлаштириш тизимларини шаффофликни таъминланмаганлиги;
-генетик модификацияланган организмлар (ГМО) ва синтетик моддалар ёрдамида ишлаб чиқарилган уруғларнинг республика ҳудудига назоратсиз олиб кирилиши, улардан фойдаланиш қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришини юритишнинг органик усулларига зид ҳисобланиши;
- қишлоқ хўжалиги хўжалик субъектларида органик маҳсулотлар етиштириш бўйича билим ва амалий кўникмаларнинг этишмаслиги.
Органик қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини ишлаб чиқаришни ривожлантириш вазифаларини муваффақиятли амалга оширишга таъсир қилувчи объектив ва субъектив омиллар мавжуд. Бундай омиллар қуйидагилардир:
-давлат органлари, маҳаллий ўзини ўзи бошқариш органлари, шунингдек, бизнес жамоаларини органик қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришининг вазифаларини бажаришдан олиб ташлаш ёки иштирок этмаслик;
- маҳаллий банк капитали, хорижий инвесторлар, шунингдек донор ташкилотлар томонидан молиявий қўллаб-қувватлаш йўқлиги учун узоқ муддатли инвестицияларнинг жозибадорлигини камлиги;
- донорлар ва ҳамкорларнинг ресурсларини самарасиз қўллаш;
- органик маҳсулотларни ташқи бозорларга чиқариш учун халқаро ташкилотлар томонидан бериладиган сертификатларнинг қийматини юқорилиги;
- органик қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини ишлаб чиқаришни бошлайдиган хўжалик юритувчи субъектларнинг ўз капиталининг етишмаслиги;
- кредит маблағларининг мақбул шартларда мавжуд эмаслиги;
- маркетинг ва молиявий бошқарув кўникмаларининг этишмаслиги;
- ротацион(алмашлаб экиш) экинларни тарғиб қилишда қийинчилик (заиф инфратузилма, маҳаллий органик бозорнинг этишмаслиги).
Yuqorida keltirilgan muammolar va organik qishloq xo'jaligi mahsulotlarini ishlab chiqarishni rivojlantirish jarayonini cheklovchi omillarни to'liq hal etса бўлади. Зеро, мamlakatda organik qishloq xo'jaligi mahsulotlarini ishlab chiqarish va rivojlantirish uchun barcha shart- sharoitlar mavjud.
Do'stlaringiz bilan baham: |
