7-mavzu: missionerlik va prozelitizm: tarix va bugun, targ’bot usullari reja

Missionerlar bunday faoliyatni Isoning o‘zi boshlab bergan edi, deb ta’kidlashni xush ko‘radilar. Ularning bunday da’volari nechog‘lik to‘g‘ri?
Bunday qarashlar qachonlardir sodir bo‘lgan tarixiy voqealarni g‘araz maqsadlarda buzib talqin qilish xosilasidir. Missionerlar, odatda o‘z qarashlarini asoslash uchun Luqodan rivoyat qilingan “Injil”da Iso Masihning o‘z shogirdlarini turli qishloqlarga yuborgani haqidagi quyidagi so‘zlarni keltiradilar:
“6. SHogirdlar jo‘nadilar. Qishloqdan-qishloqqa o‘tib borib, hammayoqda Xushxabarni targ‘ib qilar... edilar”.
Aynan ushbu satrlarni missionerlar turli joylarga missionerlarni jo‘natishni Isoning o‘zi boshlab bergan va ilk missionerlar havoriylar bo‘lishgan edi, deb talqin qilishadi. Ammo Iso Masihning bu davrdagi faoliyati faqat yahudiylargagina qaratilgan edi. Bu inkor etib bo‘lmaydigan tarixiy haqiqat ekanini “Injil”dagi quyidagi so‘zlarda ham ko‘rishimiz mumkin:
“...5. Iso bu o‘n ikkovini jo‘natib, buyruq berdi: «Majusiylar yo‘liga oyoq bosmanglar va samariyaliklarning biron shahriga kirmanglar.
6. Aksincha, adashgan qo‘ylarga o‘xshagan Isroil xalqi oldiga boringlar”.
SHuni alohida ta’kidlash zarurki, Iso va uning shogirdlari tomondan amalga oshirilgan da’vatlar Ierusalim (Quddus) shahri chegarasidan chiqmaganini ko‘zga ko‘ringan xristian tarixchilari ham e’tirof etadilar. Ammo zamonaviy missonerlar, ularning maqsadlariga xizmat qilmagani uchun, bunday fikrlarni bilib bilmaslikka olishga, tarixiy haqiqatdan ko‘z yumishga harakat qiladilar.
Dastlabki missionerlarning faoliyati haqida nima deyish mumkin?
Missionerlar ko‘pincha Rim qo‘shinlari bilan birga sayohat qilib, bosib olingan hududlar xalqlari orasida missionerlik ishlarini olib borishgan. Evropa qit’asida xristianlikning tarqalishiga katta hissa qo‘shgan eng mashhur missionerlar qatoriga 400-yillarda Irlandiyada xristianlikni targ‘ib qilib, ushbu dinning orolda tarqalishiga ulkan hissa qo‘shgan, avliyo maqomida e’tirof etiladigan Patrikni, shuningdek, Bonifatse, San Xose va Jan de-Brebef kabi ruhoniylarni kiritish mumkin.
Missionerlar faoliyati natijasida xristianlik 400-500-yillarda Afrikada mustahkam o‘rnashib oldi va o‘z davri uchun ancha qudratli bo‘lgan masihiy qirolliklar paydo bo‘ldi. Ulardan eng mashhuri Habashiston imperiyasi edi. Ushbu qirollik katta hududlarni, hatto Arabiston yarim orolining janubini bosib olgan va arablarni masihiylikka o‘tkazish uchun, o‘sha paytlarda ham muqaddas hisoblangan Makka shahrini vayron qilmoqchi bo‘lgan.
Papa Buyuk Gregori VII asrda Avgustin boshchiligida Britaniyaga missionerlarni jo‘natadi. SHu tariqa missionerlik keng jug‘rofiy ko‘lam kasb etib bordi.