7-mavzu. Ishlab chiqarishda shovqin va titrash

Tovush intensivligi deb 1 sekundda 1m² maydondan tovush tarqalishiga perpendikulyar yo‘nalishda tovush to‘lqinlari orqali olib o‘tiladigan tovush energiyasi miqdoriga aytiladi. Tovush intensivligi Vt/m² orqali o‘lchanadi. Inson qulog‘ining tovushni sezishi tovush intensivligi J_o = 10^-12 Vt/m² dan boshlanadi va bu miqdor shartli ravishda «O» bel (B) deb qabul qilingan. Tovush intensivligi 10 marta oshsa J=10^-11 Vt/m² ga teng bo‘ladi va shunga mos holda tovush intensivligi darajasi L₁=1 B, agar tovush intensivligi 100 marta oshsa J=10 ^–10 Vt/m², L₁=2 B oshadi va h.k.

Tovush intensivligi darajasi quyidagiga aniqlanadi:

L₁= 10 lg dB

bu yerda J - tovush intensivligining haqiqiy (mavjud) miqdori, Vt/m²; J₀ - tovushni sezish boshlanishidagi intensivlik:

J0 =10-12 Vt/m2

Shunga mos holda tovush bosimi darajasi quyidagicha aniqlanadi:

Lg=10lg = 20 lg , dB

bu yerda P - tovush bosimining haqiqiy miqdori, Pa; P₀ -tovushni sezish

boshlanishidagi tovush bosimi, P₀=210^-5 Pa.

Yuqoridagi formulalarga mos holda shovqin darajasining kamayishini quyidagicha aniqlashimiz mumkin bo‘ladi:

L = 20 lg = 10 lg , dB

Masalan, agar mashinaning shovqinini 1000 marta kamaytirishiga erishilsa intensivlik darajasi 30 dB ga kamayadi, ya’ni:

L₁ - L₂=10lg·1000=30 dB

Shovqinni tovush chastotasi bilan bog‘lanishini harakterlovchi miqdor shovqinning chastota spektri deb ataladi. Shovqinni insonga fiziomantiqiy ta’sirini baholash maqsadida u tovush chastotasiga ko‘ra uch turga bo‘linadi: past chastotali (300 Gs.gacha), o‘rta chastotali (300-800 Gs) va yuqori chastotali (800 Gs dan yuqori).