7-mavzu. Boshqarishda axborot va kommunikatsiya. Reja: Axborotlar tizimi

Semantik to’siqlar
.
Kommunikatsiyaning maqsadi almashuv buyumi, ya’ni ma’lumotni 
tushunishni ta’minlashdir. Informatsion muloqot qilamiz va uni tushunishga erishamiz. 
Foydalanadigan simvollarga so’zlar, harakatlar va intonatsiyalar kiradi. Kommunikatsiya 
jarayonida odamlar mana shu simvollar yordamida muloqot qiladilar. Jo’natuvchi xabarni verbal’ 
yoki noverbal simvollar yordamida kodlaydi. Ushbu muhokamada bizning diqqat-e’tiborimiz 
simvollar sifatida so’zlarni ishlatishga bog’liq muammolarga qaratilgandir.
Semantika so’zlardan foydalanish turlarini va so’zlar orqali uzatiladigan ahamiyatini 
o’rganadi. So’zlar turli kishilar uchun turli ahamiyatga egadir. Jo’natuvchi xabar qilmoqchi bo’lgan 
ma’lumot xuddi shu tarzda qabul qilinmasligi ham mumkin. Ingliz tilining to’la lug’atida 500 ta eng 
ko’p so’zlarga 14 mingtasiga aniqlash keltiradi. Masalan, choyni (dumaloq) so’ziga 79 ta ma’no 
beriladi. 
Semantik turlash ko’p hollarda jo’natuvchi tomonidan simvollarga aniq ahamiyat berilmaydi. 
Rahbar o’z qo’l ostidagiga, hisobotni «adekvat» holatda berishni aytganda, u hisobot to’la va 
maqsadga javob beradigan bo’lishini nazarda tutgan edi. qo’l ostidagi esa bu «adekvat» so’zini 
boshqacha tarzda qabul qildi, ya’ni hisobotni yanada yaxshilash zarur deb tushundi. Simvol 
qaytarilmas, ajralmas ahamiyatga ega emas. Simvolning ahamiyati tajriba orqali aniqlanadi va 
simvol ishlatilgan holatga mos tushuniladi. Har kishida o’z tajribasi borligi uchun va har bir 
informatsiya almashinuvi yangi holatligi uchun hech bir kishi boshqa kishiga simvolni ahamiyatini 
o’zi qabul qilgandek qabul qiladi deb ishonch bildira olmaydi. 
Odamlarni simvol guruhlariga beradigan ahamiyatlariga va undagi farqlarga ko’ra semantik 
qiyinchiliklar yuzaga kelishi mumkin. Bu holat kommunikatsiyalarda katta ahamiyatga egadir. 
Masalan, siz o’z qo’lingiz ostidagiga «qulay imkoniyat bo’lishi bilan shuni bajaring» deganingizda 
nimani nazarda tutasiz: «iloji boricha tezroq»mi yoki «qachon vaqtingiz bo’lsa»mi? Agar siz qo’l 
ostingizdagiga, «Biron-bir muammo bo’lsa men bilan bog’laning» deb aytdingiz. «Muammo»ni u 
odamsiz aytgan muammo sifatida tushunadimi? Bu misolda qo’shimcha murakkablik bor- 
bo’ysunuvchi shaxsda muammoning borligi yomon holatni bildiradi degan tushuncha paydo 
bo’ladi. Natijada muammo paydo bo’lganda ham murojaat qilmaydi, sizga esa muammoni kelib 
chiqayotgan vaqtda bilish zarurdir. Tadqiqotlar ko’rsatishicha, turli darajadagi rahbarlar, ishchilar 

---

va menejerlar «stimullar», «kvota», «hamkorlik» va «byudjet» so’zlarini turli ma’noda 
tushunadilar.