7-mavzu. Boshqarishda axborot va kommunikatsiya. Reja: Axborotlar tizimi

Noverbal to’siqlar
. 
Verbal simvollar uzatishga mo’ljallangan g’oyalarni kodlashda asosiy 
vosita bo’lsa ham, biz ma’lumotlarni uzatishda noverbal simvollardan ham foydalanamiz. Noverbal 
kommunikatsiyada so’zdan boshqa barcha simvollardan foydalaniladi. Ko’pincha verbal bilan 
noverbal uzatish birgalikda ishlatiladi, bunda noverbal kommunikatsiya so’zlarni ma’nosini 
o’zgartirish kuchaytirish mumkin. Noverbal kommunikatsiyaga misollar: qarashlar, yuz ifodasi, 
masalan, kulgini ma’qullamaslik holati, qoshlarni yuqoriga ko’tarish va hokazolar. 
Qo’l panjalaridan foydalanish ko’rsatuvchi sifatida, og’izni to’sish, tekizish, yumshoq holatlar 
ham noverbal uzatishlardir. Antropolog Eduard T.Holl fikricha falastin ozod qilish tashkiloti lideri 
Yasir Arofat ko’z qorachig’larini harakatlarini yashirish maqsadida qora ko’zoynak taqib yurar 
ekan. Odamni nima qiziqtirsa ko’z qorachiqlari dunyosida kengayishi mumkinligini olimlar 
yaqindagina aniqladilar. Arab dunyosida esa buni yuz yillardan beri yaxshi bilishadi.
Noverbal kommunikatsiyalarning yana bir turi so’zlaganimizda shakllanadi. Intonatsiya, 
tovushni o’zgartirish, nutqning bir tekisligi va hokazolar bunga misol bo’la oladi. Tajribadan shu 
narsa ma’lumki, bizni so’zlashishimizga so’z ma’nosi ham o’zgarishi mumkin. «Sizda qandaydir 
g’oya bormi?» - degan savol qog’ozda berilsa bu taklif to’g’risidagi oddiy so’rovdir. Keskin 
holatda, titroq bilan og’zaki holda so’ralganda esa: «agar sizga nima yaxshi, nima yomonligi 
ma’lum bo’lsa, mening g’oyamga to’g’ri kelmayotganini taklif qilmang!» degan ma’noni anglatadi.
Tadqiqotlarga asosan, nutq orqali beriladigan informatsiyani ko’p qismi tovush chiqishi, holat 
va qiliqlar orqali beriladi. «Noverbal kommunikatsiya» kitobida Mexrebien shunday deydi: 
xabarlarning 
55 %
yuz ko’rinishi, holat va qiliqlar orqali; 
38 %
esa intonatsiya va tovush holati 
bo’yicha qabul qilinadi. Faqatgina 
7 %
ginasi gapirayotgandagi so’zlar orqali qabul qilinadi. Bu 
juda muhim ahamiyatga egadir. Boshqacha so’z bilan aytganda, gapirishimiz, so’zlardan ko’ra 
muhimroqdir. Kimdir shunday gapirsa: «yaxshi men sizga topshiriq beraman» - «yaxshi» so’zidan 
keyingi pauza rahbar buni qilishni hohlamayotganini, hozir juda bandligini, topshiriq berishni 
hohlamasligini yoki nima qilishni bilmayotganini bildiradi.