7 – Маъруза: Суғориш тизимларида сув ўлчаш Режа

14-Маъруза: Шўрланган ерларни ювиш, ювиш меъёрлари, усуллари ва ўтказиш муддатлари
Режа:

• 
  Шўрланган ерларни ювиш. Шўр ювиш самарадорлигига тупроқ-гидрогеологик, иқлим ва агротехник шароитларининг таъсири.
  
• 
  Шўр ювиш муддатлари, усуллари ва ўтказиш техникаси. Шўр ювиш меъёрлари ва уни ҳисоблаш.
  
• 
  . Шўр доғларни ювиш ва ўзлаштириш.
  

Таянч иборалар: ерларни ювиш, тупроқ-гидрогеологик, иқлим ва агротехник шароитлар, ювиш меъёрлари, Шўр доғлар

Шўрланган ерларни тубдан мелиорация қилиш тупроқ-грунт ва сизот сувларини чуқур ва яхшилаб шўрсизлантиришдир. Тупроқ ва сизот сувларини бундай шўрсизлантиришда асосий тадбир зовур интенсив ишлаб турган ерлардаги тупроқ-грунтни капитал ювишдир.

Мелиорация текширишларига кўра, шўрланган ерлардаги зовурлар сизот сувлар сатҳини пасайтириб, ҳатто критик чуқурликда ҳам (пастда бўлса) пастда сақлай олар экан. Сизот сувларнинг сатҳи критик чуқурликдан пастда бўлса, тупроқнинг шўрланиши камайиб аста-секин шўрсизлана боради. Маълум бўлишича, минераллашган сизот сувлар шўрланган ерларда мелиорациялашнинг асосий объекти экан. Зовур қазишда тупроқ горизонтини ва ўсимликларнинг илдиз системасини сизот сувлардан ажратиб қўйиш кўзда тутилмайди. Тупроқ ва сизот сувларни шўрсизлантириш учун зовур тупроқнинг сув ўтказиш горизонтида сув алмашиниш процессининг узлуксиз боришини таъминлаши, шу билан бирга тупроқдаги илдиз ёйилган зонанинг сизот сувлар билан капилляр намланишини сақлаб қолиш керак. Капиллярлар кайманинг устки чегарасини ҳайдалма қатламга яқин жойлашган суғоришлар сони ва экин суғориш нормасини минимумгача камайтиради. Сув режими типидаги мелиорация қилиниб суғориладиган тупроқ гидроморф бўлиб қолади. Тупроқ ҳосил бўлиш процесси бўйича улар унумдор дарё одоғи ерларининг шўрланмаган ўтлоқи-чим гидроморф тупроғига ўхшаш ёки шунга яқин бўлади.
Сув ростлаш иншоотлари қурилмаган, сувдан фойдаланиш тўғри йўлга қўйилмаган ва етарли зовур тармоқлари бўлмаган замонларда Хоразм воҳасига ортиқча сув келар экан.