7 – Маъруза: Суғориш тизимларида сув ўлчаш Режа

Сел оқими ва унга қарши курашиш

Сел ҳосил бўлиши тоғ ёнбағирларидаги тупроқ эрозияси билан чамбарчас боғлиқ. Тупроқ илдиз системалари билан мустаҳкамланмаган, ер усти оқими катта бўлганида сел оқими ҳосил бўлади.

Сел тўсатдан бошланиб, қисқа вақтда тўхташи мумкин. Сел оқимига қарши курашишда агро-ўрмон мелиоратив ва гидротехника тадбирлари кўрилади. Агро-ўрмон мелиоратив тадбирлар тоғ ва тоғ олди ерларида амалга оширилади. Бу тадбирлар бу ерда мол боқишни тартибга солиш, тик ёнбағирларни ҳайдамаслик, дарахтзорлар барпо қилишдан иборат. Яланиб кетган ва ювилган ёнбағирларга кўп йиллик ўт экилганда, тупроғи, айниқса, иккинчи йилидан бошлаб унумдор бўлган ва ўсимлик яхши ривожланган.
Механик тўсиқлар ҳозирга қадар қўлда қурилаётган бўлиб, бу анча машаққатли иш. Кўпинча кўчма қумларни мустаҳкамлаш ва ўзлаштиришда унумли ва тежамли усуллардан ҳам фойдаланилмоқца. Ҳозирги вақтга қадар трактор сеялкалари синаб кўрилмоқда.
Қумликларни суғориладиган ўсимликлар ёрдамида ҳам ўзлаштириш мумкин. Масалан, Қизилқум чорва молларини боқиш учун жуда катта майдонларда пичан етказиш ишлари қилинмоқда, мева дарахтлари ўтказилмоқда ва полиз экинлари экилмокда.
Ҳозирги вақтда қумларни физик-химиявий методлар билан мустаҳкамлаш йўллари ўрганилмоқда.