7- mа’ruzа Маvzu: Klassifikasiya jarayonida ishlatiladigan dastgohlarni tuzilishi va ishlash tartibi

Spiralli klassifikatorlar 
Bu klassifikator qumni mexanik bo’shatuvchi klassifikatorlar turiga kiradi. 
Ularda tashuvchi moslama bo’lib korpus tubiga parallel joylashtirilgan, sekin aylanuvchi 
spiral (shpek) xizmat qiladi. 
Спиралли классификаторлар 
1 – uzatma, 2 – yarim tsilindrik tog’ora, 3 – spiral, 4 – ichi bo’sh val, 5 – spiralni 
ko’taruvchi mehanizm, 6 – quyulish ostonasi, 7 – tayanch ramasi, 8 – bo’shatish tuynugi. 
Spiralli klassifikatorlar bir va ikki spiralli qilib tayyorlanadi. Ular gorizontga 12-18
0 
burchak 
ostida o’rnatiladi. Spirallar bir, ikki va uch zaxodli bo’lib, uning qadami spiral dametrining 0,5 - 
0,6 siga teng. 
Spiralli klassifikatorlar botgan spiralli va botmagan spiralli klassifikatorlarga bo’linadi. 
Botmagan spiralli klassifikatorlarda qo’zg’olish ostonasi valdan yuqorida, yuqori qismi esa 
butananing ustida joylashadi. 
Botgan spiralli klassifikatorlarda esa quyulish ostonasi butanaga to’liq botgan bo’ladi va bu 
bilan cho’kishning katta zonasiga erishiladi va mahsulotning klasifikatsiyasi tinchroq muxitda 

---

o’tadi. Shuning uchun botgan spiralli klasifikatorlar o’lchami <0,15 mm dan kichik mayin, 
tuyulgan mahsulotni ajratish uchun qo’laniladi. Bu klassifikatorlarning quyulma bo’yicha i/ch 
unumdorligi botmagan spiralli klassifikatorlarga nisbatan 1,5 barobar katta. 
Spiralli klassifikatorlarning diametri 0,3-3 m gacha, uzunligi 2,9-15,1 m. Spiralli 
klassifikatorlar sodda tuzilishga egaligi, ishlashning qulayligi, yuqori ishlab chiqarish 
unumdorligiga egaligi bilan harakalanadi. 
Spirallarning bir tekis va tinch aylanishi mahsulotni klassifikatsiyalash uchun yaxshi sharoit 
yaratadi va katta zichlikka ega toza mahsulot beradi. 
Spiralli klassifikatorlarda klassifikatsiyalashni quyidagi parametrlarni o’zgartirib boshqarish 
mumkin: aylanish chastotasi, quyulish ostonasining balandligi, butananing zichligi. 
Mayin quyulma olish uchun spirallarning aylanish tezligini kamaytirish kerak va bunig 
aksincha dag’al qumlar olish uchun spiralning aylanish chastotasini oshirish kerak. Spirallarning 
aylanish tezligi 1-25 min 
-1 
. 
Quyulish ostonasining balandligini o‘zgartirib, zarralarning cho‘kish zonasini oshirish 
mumkin, bu bilan klassifikatorlarning ishlab chiqarish unumdorligi ortadi. 
Bo‘tananing zichligi klassifikatorlarda zarralarni cho‘kish tezligiga ta’sir qiladi. 
Bo‘tananing zichligi ortishi bilan zarralarning cho‘kishi sekinlashadi va quyulmaga nisbatan 
yirikroq zarralar o‘tib ketadi. 
Spiralli klassifkatorlarning ishlab chiqarish unumdorligi ikkita mahsulot: quyulma va qum 
bo‘yicha aniqlanadi: quyulma bo‘yicha ishlab chiqarish unumdorligi (t /sutka) quyidagi empirik 
formulalardan aniqlanishi mumkin: 
Botmagan spiralli klassifikatorlar uchun 
Q=m·k
1
·k
2
·(94D
2 
– 16D) (73) 
Botgan spiralli klassifikatorlar uchun 
Q = m·k
1
·k
2
(75
2 
– 10D) (74) 
bu yerda: m − klassifikator spirallari soni;
k
1 
− quyulmaning yirikligiga bog‘liq koeffitsiyent (botmagan spiralli klassifikatorlarda 
k
1
=0,46÷1,95 botgan spiralli klassifikatorlarda k
1 
= 0,36 ÷2,9) 
k
2 
− quyulma zichligiga bog‘liq koeffitsiyent (k
2 
=1,9÷1);
D − spiralning diametri, m. 
Qum bo‘yicha ishlab chiqarish unumdorligi (t/sutka) quyidagi formuladan aniqlanadi: 
Q = 135 m·k
2 
·D
3
·n (75) 
bu yerda: n-spiralning aylanish chastotasi, min.
-1
.