Two Heritages of Orhan Şahinler for Modern Architecture of
Turkey: Istanbul Chamber of Commerce and Üsküdar Ferry
Orhan Şahinler was an important architect who took an active role in
both education and practice in the field of architecture, especially with
his buildings and competition awards after 1950s and the years that he
spent at the Academy as a Professor. He was also the head of the
İstanbul State Academy of Fine Arts (today, is called Mimar Sinan Fine
Arts University) before 1980. In this article, it is intended to mention
Şahinler’s architectural practice and his contribution to the literature of
modern architecture in Turkey. For this purpose, the focus will be on
İstanbul Chamber of Commerce and Üsküdar Ferry which are early
buildings of Şahinler in İstanbul at the two different shores, and their
process that resulted in ‘disappointment’ by Şahinler’s own words.
It would not be wrong to say that although they are a few in number,
modern buildings built in the 20th century in Turkey are not adequately
preserved. İstanbul Chamber of Commerce and Üsküdar Ferry can be
taken as examples of this distortion of the modern architectural heritage
in Turkey. Although they are designs that developed in different scales,
İstanbul Chamber of Commerce and Üsküdar Ferry are the buildings
come into prominence with Şahinler’s unique architectural style at
İstanbul. The buildings that are integrated with the coastal strips include
modern approaches such as the relationship they have established with
the physical and cultural context, simple mass and facade compositions,
continuity between scales, the details created by the combination of
materials, and spatial design that considered with their structures.
Today, like many modern architectural heritage, both are under threat.
The information emerging by documenting the temporal change /
transformation of constructions in their nearly half-century lifetime gives
insight into the unconsciousness of the approach to modern
architectural heritage. Social consciousness is needed for providing the
access of modern heritage to future generations. In this context, the text
can be regarded as an effort to develop the consciousness to make it
possible to reflect the decisions taken into practice through these two
modern architectural heritages, which have not been preserved in
practice, although they are legally ‘registered’.
bul’daki yapısal çevrenin hızla dönüşüp geniş-
lediği, nüfus artışının ivmelendiği, dönüşümün
sürekli olduğu bir kentsel dinamiğin içinde, söz
konusu yapıların da dönüşüm talebiyle karşılaş-
ması kuşkusuz ki doğaldır. İnşa edilmiş bir yapı-
nın ihtiyaç duyulması halinde günün koşullarına
göre değiştirilmesi, yeniden işlevlendirilmesi
olağan bir süreçse de, Cumhuriyet dönemi mi-
rasının da kentsel belleğin –üstelik yakın zama-
na ait belleğin– temel unsurlarından biri olduğu
bilincine sahip olmak, yapılacak müdahalelerin
belirli hassasiyetler çerçevesinde yapılması ve
müdahalelerde etkin rol alan aktörlerin gerekli
sorumluluğu göstermeleri açısından önem taşır.
Bu bağlamda, yapılacak her türlü belgeleme ça-
lışması ve bu çalışmaların kamusal platformlarda
paylaşılması söz konusu bilincin oluşmasında,
dolayısıyla koruma kararlarının pratiğe yansıma-
sında etkili olacaktır.
Melek Kılınç, Arş. Gör. MSGSÜ Mimarlık Fak. Mimarlık Bölümü
Mustafa Gülen, Arş. Gör. MSGSÜ Mimarlık Fak. Mimarlık Bölümü
Notlar
1. Bu metin, modern mimarlık mirasının belgelenmesi ve
değerlendirilmesi olanağı sağlayan “DoCoMoMo Tür-
kiye’de Modernizmin Yerel Açılımları XIV” etkinliğinde
sunulan Orhan Şahinler’in –yapıldığı dönemde literatürde
(Arkitekt ve Mimarlık dergilerinde) kendine sıklıkla yer bul-
maları ve tescilli olmalarına rağmen– tahrip edilen iki yapısı-
nın günümüzdeki durumları üzerine bir incelemedir.
2. Türkiye modern mimarlık tarihinin en önemli yapıları
arasında olan İller Bankası (mimarı Seyfi Arkan, 1937), Ata-
türk Kültür Merkezi (mimarı Hayati Tabanlıoğlu, 1969) ve
İzmir Ticaret Odası Yapı Kompleksi (mimarı Harbi Hotan,
1962) yakın zamanda yıkılmışlardır.
3. Yapılan araştırma sonucunda yapının 2016 yılında rölöve-
lerinin alındığı bilinmekle birlikte, tadilat ile ilgili bir belge-
ye ulaşılamamıştır. Bir süre
atıl kalan yapının zemin katının
bir kısmı yakın zamanda, “İstanbul Ticaret Odası Bilgiyi
Ticarileştirme ve Araştırma Vakfı’nın “Bilgiyi Ticarileştirme
Merkezi (BTM)” olarak hizmet vermeye başlamışken, yapı-
nın diğer kısımları tamamıyla atıl durumdadır.
4. Yarışma projesi raporu, 1963 yılında
Arkitekt
dergisinin
313. sayısında (1963-04) yayımlanmıştır.
5. Konu ile ilgili detaylı bilgi için bkz. Yavuz, 2008.
6. Mimar Fuat Şahinler İstanbul Ticaret Odası’nın 1997
yılındaki tadilat projesinin hazırlanmasında babası Orhan
Şahinler ile beraber çalışır ve Orhan Şahinler’in projeye yak-
laşımını, deneyimleri üzerinden, kendisiyle 3.3.2018 tari-
hinde yapılan sözlü görüşmede anlatır.
7. Şahinler “Hocalar detay ustalarıydı,
malzemeyi iyi ta-
nıyorlardı, malzeme kullanımında deneyimliydiler… Usta
tasarımcılar, uygulayıcılardı” sözleriyle Mimar Sinan Güzel
Sanatlar Akademisi’nin onun için önemli olan eksenini ta-
rifler. Bu bağlamda, Şahinler’in en önemli yanının da kendi
deyimiyle ‘uygulayıcı bir mimar’ın detay ve malzeme hâki-
miyetine sahip olması ve böylelikle tasarımda ölçekler arası
sürekliliği sağlaması olduğu söylenebilir (İncedayı, 2003).
8. Yapının 1986 yılında yapılan tadilat projesine maalesef
ulaşılamamıştır.
9. Üsküdar Belediyesi’nden edinilen bilgilere göre (2018),
1710 yılında inşa edilen büyük iskele 1760-1761 yıllarında
tamir edilmiş ancak daha sonra yıkılmıştır. 1904 yılında inşa
edilen ikinci iskele de yıkılınca Orhan Şahinler tarafından
1965 yılında bugün kullanılan mevcut iskele inşa edilmiştir.
Do'stlaringiz bilan baham: 
