62 Dosya: İstanbul’un Cumhuriyet Dönemi Modern Mimarlık Mirası

DOSYA
İST
ANBUL
’UN CUMHURİYET DÖNEMİ MODERN MİMARLIK MİRASI
Levent ve İMÇ’den mimari 
ile birlikte tasarlanan sanat 
eserleri.

---

Güzel ve çirkin yapı kavramı yasal müdahaleyi 
gerektiren vakalar ortaya çıkarmaktadır (Özken, 
2014; Omay Polat ve Durusoy, 2016).
Yapılan belgeleme çalışmalarının da sonucu 
olarak mimarın kimliği uluslararası koruma karar-
ları ile paralellik gösteren biçimde ön planda ola-
bilmektedir. Ancak arşivler ve sözlü tarih çalışma-
ları göstermektedir ki, mimari üretimin belgesi 
ve korumanın yönlendirici aracı olan yazılı ve 
görsel belgeler yok olmuştur. Bu eksiklik, uygu-
lamanın da çok az sayıda örnekte tasarımın 
özgün verileriyle gerçekleştirilebilmesine neden 
olmaktadır.
Modern mimarlık kapsamında yapı için 
tanımlanan değerler sistemi mimarlıktan uzak-
laşıp siyasi tarih anlatısının parçası olarak sunul-
duğu durumda, yapı politik bir bağlam üzerin-
den değerlendirilmekte ve siyasi dalgalanmalar-
da yok olma riski ile karşı karşıya kalmaktadır.
AKM, Taksim Meydanı’nın biçimlenmesi ile 
bağlantılı, simge kavramının öncelikli olduğu 
geniş bir değerler listesi ile tanımlanmış, ancak bu 
noktada mimari ürün kimliğinden tamamen sıyrı-
larak yüklendiği tasarlanmış anıt kimliği ile işlevin-
den ve mimari kimliğinden sıyrılıp başka bir temsi-
liyet bağlamında yıkılmıştır (Tanju, 2007).
Yasal Durum 
İstanbul II Numaralı Kültür ve Tabiat 
Varlıklarını Koruma Kurulu; 6 Ocak 1999 
gün ve 10521 sayılı kararı ile “…Atatürk 
Kültür Merkezinin, Cumhuriyet’in simgesi 
olan Taksim Cumhuriyet Alanı’nı (Taksim 
Meydanı) kuran öğelerden biri olması…” 
(AKM tescil kararından).
Modern mimarlık mirasının tescili konusunda 
2863 sayılı yasa, ilk tartışılan konulardan biri 
olmuştur. Zaman sınırlaması, artık geçen yüzyı-
la ait olan yapıların korunmasını özel bir durum 
olarak tanımlıyor.
Bir önceki başlıkta söz konusu edilen değer-
ler çoğulluğunun ya da sadece erken Cumhuri-
yet dönemi yapısı olma ile gerekçelendirilerek 
tescillenen yapıların yasal durumu uygulama 
sürecinde başka bir yasanın dikkate alınmasını 
gerektirecek durumlar ortaya çıkartmaktadır.
5846 sayılı ve 1951 tarihli Fikir ve Sanat 
Eserleri Kanunu’nun, 2. ve 4. maddelerinde fikir 
ve sanat eseri içeriğine dair alt başlıklar (URL 5):