6 olmosh ravish fe’l olmosh

FE’L NISBATLARI


Fe'ldan anglashilgan harakat-holat bilan shu harakatni yuzaga chiqaruvchi shaxs о'rtasidagi munosabatni ifodalovchi ( bajaruvchining harakat va holat jarayoniga qay darajada ishtirok etishini bildiruvchi) fe'l shakllariga nisbat shakllari, shunday shakllar tizimiga esa nisbat kategoriyasi deyiladi.
O'qidi, o'qitdi, o'qishdi, o'qildi fe’llarining o'xshash va farqli tomonlariga e’tibor bering. Ularning hammasi bir xil o'zakdan iborat. Shu bilan birga, ularning hammasi bir xil zamon shakliga (-di) ega. Shunday bo‘lishiga qaramay, ular bir-biridan ma’lum ma'nolariga ko'ra farqlanadi. Birinchi fe’lda bir harakatni aniq bajarilgani, ikkinchi fe’lda fe'l o'zagiga -t qo'shimchasi qo'shilib, bir shaxs boshqa shaxsga o'qish harakatini bajartirganini bildiradi. Uchinchi fe’lda esa fe’l o'zagiga -sh qo'shimchasi qo'shilib, fe’l o'zagida ifodalangan o'qish harakatining birgalikda bajarilganini, to'rtinchi fe’lda esa fe’l o'zagiga-il qo'shimchasi qo'shilib,o'zakdan anglashilgan o'qish harakatining kim tomonidan bajarilgani noma’lumligini ifodalaydi.
Yoki supurdi fe’lida supurish harakatini bajaruvchi shaxs aniq,supurildi fe’lida noaniq, supurishdi fe’lida birdan ortiq, supurtirdi fe’lida esa harakat boshqa shaxs vositasida bajarilgani ifodalangan.
Ko'rinadiki, yuqoridagi fe’llarning hammasi harakat bilan shu harakatni yuzaga chiqaruvchi shaxs o'rtasidagi munosabatni qanday ifodalashiga ko'ra o'zaro farqlanadi.Nisbat shakllari fe’lning asos qismidan keyin qo‘shiladi.