6-mavzu: jamiyat va inson falsafasi

Ko`p xilli birlik sari. Aksariyat tahlilchilar globallashuv bir ma`noli bo`lmagan ziddiyatli jarayon sifatida keskin vaziyatlarni keltiribchiqarishiga hamda bashariyat siyosiy irodasi va butun ma`naviy imkoniyatlarini o`zining ijobiy jihatlarini saqlab qolishga safarbar etishi zarurligiga e`tibor qaratmoqda. Globallashuv jarayoniga faqat qonuniy institutlar emas, balki jinoiy tizilmalar ham qo`shilmoqda. Xalqaro jinoyatchilik (giyohvand moddalar va odamlar savdosi, qurol-yarog`larning noqonuniy aylanishi, kontrabanda, tovlamachilik), xalqaro terrorizm – globallashuv jarayonlarining hozirgi paytda mavjud bo`lgan salbiy tomonlaridir.
Globallashuv rivoji sur`atlari va turli mamlakatlar boshlang`ich sharoitlarining xar xilligi global iqtisodiyotning asosiy komponentlaridan biri bo`lgan milliy bozorlarning tashkil topishidagi tengsizlikni keltirib chiqarmoqda. Insonparvar maqsadlar tomon yo`naltirilgan strategiyalarga asoslangan xalqaro tizim va rivojlangan mamlakatlar yordamisiz kamrivojlangan iqtisodiyotlarning globallashib borayotgan jahon xo`jalik aloqalariga qo`shilishi milliy inqiroz va ijtimoiy – siyosiy hayotdagi keskin o`zgarishlarga olib keladi. Globallashuv jarayonida olingan daromadning noteng miqdorda taqsimlanishi natijasida «boylar-boyroq, qashshoqlar-qashshoqroq bo`ladi» tamoyili asosida mamlakatlarning qutblanishi yuz beradi va ular o`rtasidagi farq kuchayib boradi.
Globallashib borayotgan dunyoda milliy iqtisodiyotlarning o`zaro aloqadorligi ularning qaltis tomoni ham hisoblanib, bu, jumladan, XX asrning 90-yillarida Janubiy-SHarqiy va SHarqiy Osiyo mamlakatlaridagi moliyaviy taqchillikda o`z ifodasini topdi. Bugungi kunga kelib, globallashuv g`arblashuv (ko`p hollarda esa amerikalashuv –vesternizatsiya) bayrog`i ostida amalga oshib, plyuralizm tamoyiliga, ya`ni turli milliy davlatlar, madaniyatlar, dunyoqarash va turmush tarzlarining birgalikda mavjud bo`lishiga ziddir. Insoniyat mavjudligining g`arbona tamoyillarga asoslangan yagona (monizm tamoyili) ijtimoiy tartibotini, uning tashkil etuvchi tarkibiy qismlarining o`ziga xos xususiyatlarini (plyuralizm tamoyili) hisobga olmagan holda kurishga qaratilgan o`rinishlar antigloballistik harakat, antiamerika-nizm, bir qolipdagi ommaviy madaniyat va turmush tarzini inkor etish, milliy mustaqillikni yuqotish xavfini keltirib chiqardi. Kengayib borayotgan yaxlitlashuv va bir xillik kishilarning ommaviy ongidagi kuchli qarama-qarshilikka duch keldi. Bir qator tahlilchilar va siyosiy arboblar siyosiy-madaniy globallashuv shakllari, uning jahon iqtisodiy makoniga kirishning teng bo`lmagan iqtisodiy sharoitlarini hisobga olgan holda globallashuv haqida imperializm, ekspansiya va kolonializmning eng yangi shakli sifatida fikr yuritishlariga asos bo`ldi.
Insoniyat sivilizatsiyasi o`zini yaxlit bir butunlik sifatida tashkil etish jarayonida o`z tarkibiy qismlarining madaniy xilma-xilligi va o`ziga xosligini saqlab qolishi zarur.