6 мавзу. Халқаро туризм индустрияси

Туроператор. Чакана агентлар билан бир қаторда товар ўтказиш каналида 
улгуржичилар ҳам муҳим рол ўйнайди. Бу тижорий воситачилик корхоналари товарлар 
(хизматлар)ни сотиб олиш ва Уларни воситачиларни савдо марказий орқали сотиш билан 
шуғулланади. ТУризм соҳасида кўпроқ улгуржи сотувчи туроператор ҳисобланади. У 
ташкил этилган бозорига генераторидир. Унга туристик хизматлар бозорини 
шакллантиришда алоҳида ўрин ажратилади. 
Туроператорлар фаолияти бош йўналиши оммавий талабларига талабларига 
мўлжалланган туристик маҳсулотлар ишлаб чиқаришга қаратилган. улгуржичилар 
серияли хизматларни йиғиб комплектлашади. Уларни сафар маршрутларини стандартлаш, 
программалар ва комплекс хизмат кўрсатиш йўли билан туристларга ягона пакетда 
(пекиж-турлар) сотадилар. Ўз маҳсулотини стандартлашгани ва оммавийлиги эвазига 
Улар муомиладаги тўпланиб қолишни камайтиришга эришади. Жумладан, нархни ҳам бу 
эса уларга рақобатбардош рақобатбардош таклифлар билан чиқишга имкон беради. 
Туроператорлар томонидан ташкил қилинган хизмат кўрсатиш турлари узоқ 
йиллар давомида сезиларли ўзгаришларга дуч келди. Хизмат тўпламлари улар томонига 
камаяётган пекидж – турлар эволюцияси руй бераяпти. Бир томондан туристик 
фирмаларни бу ўткир ўткир рақобат мажбур этаяпти. мижоз учун курашда Ҳар бир 
туроператор жалб қиладиган нархларни белгилашга интилади. У пакетдан айрим 
хизматларни чиқариб ташлайди. Бу билан арзон сафар тасаввурини уйғотади. масалан, 
йўлларгачилик фирмалар ўзлари сотаётган сафарларда фақат маршрут жойдан жойдан-
жойга олиб бориш ва аэропортдан (вокзалдан) меҳмонхонага ва яна орқага трансферни 
сақлайди. бошқа хизматлар (овқатланиш, экскурсия, багажни олиб қўйишда бериш ва 
бошқ.) ни туристлар сафар чоғига қўшимча пул тўлаш орқали олишади. 
Натижада саёҳатчиларнинг асосий ва қўшимча хизматларга ҳаражатлари 60 га 40 
нисбатга келади. кўринишдаги пропорсияга истеъмолчигача гап туризм инфрструктураси 
юксак ривожланган шароитда (кофе, Барлар, тавернлар, Аттраксионлар, казино ва бошқ.) 
эришилади эришилади. 
Бошқа томондан, пекидж – турлар таркиби истеъмол талаблари ҳолати билан 
белгиланади. Фирма хизматлар танлашда Тўлиқ эркинликни қўлга киритган туристлар 
психологиясини ҳисобга олишга мажбур. Уларнинг шарт бўлган тўпламларни торайтира 
бориш билан туроператорлар маршрутга чекловни минимумга топширади ва бу билан 
ўзлари талабни кўмаклашиб кўМаклашиб юборади. 

---

Туристик маҳсулотларни шакллантиришга киришишдан олдин туроператор таклиф 
билан қайси бозорга чиқмоқчилигини, унинг мижози бўлишини бўлишини, таклиф 
қилинадиган сафарларни сотиб олишда Уларни қайси мотивлар даъват этади, 
рағбатлантиради – аниқ тасаввур қилиб туриб олиши лозим. Бу ва Бошқа саволларга 
жавоб топиш учун туристик фирма Маркетинг тадқиқотлари ўтказади. бу истиқболда 
бозор Францияда туризмни жалб этувчи турларини танлаш, Туристик оқимларнинг 
параметрларини параметрларини аниқлашга имкон беради. 
Таҳлил чоғида туристик фирмалар учун муҳим Ахборот манбаи ва ривожига 
бозорий потенциалини баҳолашда эълон қилинган материаллар, статистик маълумотлар, 
эксперт хулосасалари, реклама эълонлари хизмат қилади. Аҳоли Ўртасида танлаб 
ўтказилган сўровлар ҳам яхши натижа Бундай. 
Маркетинг тадқиқотлари катта ҳажмда молиялаштиришни талаб қилади. уларга 
янги сафарларни ишлаб чиқишга ажратилган барча маблағнинг 5 дан 15 % гача 
сарфланади. биринчи босқич ишларига аҳамиятга эътибор берган ҳолда, Туристик 
фирмалар камдан-кам ҳолда тадқиқот ҳаражатларини кесишади. Истеъмол талабларини 
қайта баҳолаш асосида туристик маҳсулотларни режалаштириш уларга тижорат 
таваккалчиликни камайтириш ва ўзини эҳтимол тутилган барбод бўлишлардан холи 
қилишга имкон беради. Маблағни тежаш эса кўп ҳолларда нотўғри қарорлар қабул 
аввалгидек ва йўқотишларга олиб келади. Ахборотларни йиғиш ва ишлашга 
сарфланадиган зарур ҳаражатлар 10-100 марта ошиб кетади. 
Туристик маҳсулотлар иккинчи босқичда аниқроқ қиёфа касб этади. маркетинг 
тадқиқотлари чоғида Аниқланган истеъмолчилар талаб ва қизиқишлари инобатга олиниб, 
туроператор сафар мақсад-мазмуни, ҳаражатларни ишлаб чиқади. Хусусан у саёҳат 
қилинадиган Мамлакат ва туризм тури, мавсум ва сафар давомийлиги, маршрут, яъни 
саёҳат чоғида сонининг берадиган манзиллар руйхати, гуруҳ ва ҳолатдаги каттагина 
умумий бирликда, пакет ва хизмат кўрсатиш классини аниқлайди. Иккинчи босқич 
навбатдаги навбатдаги аниқ бўлган сафарлар сериясини шериклар билан мУҳокама қилиш 
учун тайёрлаш билан якунлАнади.
Учинчи босқичда туристик фирма шерик танлайди, унинг муҳокама музокаралар 
олиб боради. Туристларга хизмат кўрсатиш шартларини келишиб олади ва олди-сотди 
битими тузади. биргаликда фаолият кўрсатувчи иштирокчиларни қийинчилик қийинчилик 
туғдирмайди. Туристик хизматлар берувчиларга берувчилар: транспорт компаниялари, 
жойлаштириш воситалари, умумий овақтланиш корхоналари, сайр-томоша объектлари ва 
Бошқалар Туроператор билан жон-бошига деб алоқага киришадилар. улардан тушган 
қулай таклифлар ва буюртмалардан яхшигина даромад олиш курашда шерикчиликка 
қўшиладилар. Муҳими, шериклар ишончли, яхши ишбилармонлик ҳислатларига эга, 
маъқБул нархларда юқори сифатли хизмат кўрсатувчилар бўлиши керак. Шериклар 
танлангач, битим тузилгач, туристик маҳсулотларни чиқишга чиқишнинг энг маъсулиятли 
босқичи бошланади. Яъни унинг нархини нархини белгилаш лозим бўлади. Кўп жиҳатдан 
тижорий операциялар натижалари ана Шу нархларга боғлиқ бўлади. самарали нарх 
сиёсати эса фирманинг савдо – ишлаб чиқариш тизимини узоқ ва барқарор ишлашини 
таъминлайди. 
Нарх белгиланиши билан Туристик маҳсулот яратиш жараёнлари якунига етади. 
Туроператорга ишлаб чиқилган сафарни ўз катологига қўшишигина қолади, холос. Энди у 
кенг рекламани таъминлаши керак бўлади. 
Туроператор ишининг сифатлигини текширишнинг энг яхши усули таклиф этилан 
туристик сафарга истеъмолчилар талабидир. Талаб Кўп тушаяптими, демак сотиш яхши 
бўлади. Ташкилотчи эса ўзининг бозорини топди. Акс ҳолда сафарларга ўзгартиришлар 
киритиш лозим бўлади. 
Туристик маҳсулотларни мақсадли аудиторияга етказиш учун туроператорлар 
тақсимланишнинг турли каналларидан фойдаланадилар. Улар кўпинча ўз савдо 

---

нуқталарига маъқбул бўладилар, Аммо ғарбда кунгача сотишнинг энг кенг ёйилган 
классик усуллари Турагентлар орқали сотиш ҳисобланади. ТУроператор сотиш учун 
тайёрлаган туристик пакетларга жуда кўп (баъзан гектарликлаб) чакана хизматиданни 
жалб этади. кўпинча у ўзининг ҳузурида марказий турагентлик очади. Бу унинг таркибига 
мустақил тижорий бўлинма бўлиб киради. Шунингдек соҳалардаги шаҳарлар, раёнлар, 
мамлакатлар ва регионларда ҳам шундан турагентлик бўлимлари очади. деярли-бирига 
ўхшаш ҳолда Улар мураккаб сотувчи чиқариш тармоқларини ҳосил қилади. 
Туроператорлар ва турагентлар ҳамкорлиги ҳар иккала томонга манфаат 
келтиради. Туроператорда мавжуд тармоқланган контрагентлик тармоғи унга туристик 
сафарларни ҳажмини ҳажмини ўстиришга имкон беради, Янги бозорга чиқади, жумладан 
чиқиш туризмининг провинсиал бозорига кириб боради. Бу билан ўз ходимларини 
таъминлаш ҳаражатларини, биноларини биноларини, уларни ускуналарини тежайди. Ўз 
навбатида турагент сафарларни охирги истеъмолчисига сотиб бергани учун 
воситачилигига комиссион мукофат олади. унинг ҳажми одатда сотилган туристик 
машулот баҳосига нисбатан фоиз ҳисобида аниқланади ҳамкорлиги 10 % ни ташкил 
қилади. У кўпайтирилиши ҳам мумкин (масалан, келишилган ҳажмдан кўпроқ туристик 
хизмат сотилганда). Комиссион турагентликнинг турагентликнинг асосий даромад манбаи 
бўлиб кўрсатувчи қилади. 
Улгуржи ва чакана туристик фирмалар ўзаро муносабатларда ҳолларда майда 
улгуржи савдогарлар ўртакашлик қилишади. Улар одатда бир ҳудуд доирасида ҳаракат 
қилишади. Марказлашган ҳолда мамлакатнинг ва хорижий туроператорларнинг 
сафарларини сотиб олишади ва уларни маҳаллий ороллардан Турагентликларга сотишади. 
Уларга одатда йирик Улгуржичилар хизмат кўрсатишмайди. анъанавий майда улгуржи 
туристик фирмалар ва турагентликлар сотиш бўйича Ўзларининг майда тақсимловчи 
агентликларини тузишади. идорада идорада ишлашмайди, бевосита аҳоли гуруҳлари ва 
шахсан индувидлар билан ишлайди. Ўз қариндош-уруғлари, танишлари орасидан мижоз 
топадилар. Тавсиялар билан уйларга, хизмат жойларга транспортининг муассасаларига 
Урушдан. Психологлар турли хил рекламалар, таклифлар, таклифлар чақириқларга 
қараганда киши дўстига, Унинг сўзларига кўпроқ ишонишини аллақачон аниқлашган. 
Худди шундай Туристик истеъмолчилар даъват этувчи реклама, эълон, шоирлардан кўра 
турагентнинг мижоз ҳузурига келиб, сафарга таклиф этиши кўпроқ самара беради. 
Яхши ва уддабурон агент – туристик маҳсулотларни сотиш барча буғинларида 
муваффақият гаровидир. ТУристик фирмаларни номзод танлаш ва Уларни ўқитишга 
алоҳида эътибор бериши боиси ҳам шу. Тестларнинг мураккаб тизими уларга 
даъвогарнинг профессионал яроқлигини баҳолашга имкон беради. 
Агент бир қатор бўлгандаий ҳислатларга эга бўлиши керак. Улар ичида энг муҳими 
қатъиятлик, нотаниш кишига қўрқмасдан мурожаат қилиш, хушмуомилалик, топқирлик, 
суҳбатда ишонч муҳитини ярата олиш қобилияти, истараси иссиқлик, ишончлик ва 
ҳалоллик ҳисобланади.
Агентлар тайёрлаш япон мактабларида ноёб назорат тести мавжуд: агентликка 
номзод шаҳарнинг одамлар гавжум жойига чиқиб қўшиқ айтади, овози, мусиқий эшитиш 
қобилияти, бори-йўқлиги, хатто матнни билмаслиги аҳамияти йўқ. 
Тестдан ўтган номзодлар, савдо агентларини профессионал ўқитиш марказларига 
юборилади. У ерда туристик маҳсулотлар билан таништирилади, хорижий сафарларга 
жалб этилиб, таништирилади. Хуллас агентга ишбилармонлик ҳалоллик самимий хулқ-
атвор билан мижозни ўз таклифига кўндириш учун барча зарур ҳислатлар сингдирилиб, 
кўникма ва малака ҳосил қилдирилади. Ўқиш тугаганидан кейин унга тегишли ҳужжатлар 
ва методик материаллар берилади, синов муддати билан иш тақдим этилади. сўзларига 
олдиндан Туристик фирма билан келишилган шартларда ҳамкорлик қилиш тўғрисида 
агентлик битими шаклида шартнома тузилади.