6-laboratoriya ishi: «Sarf va sathni o'lchash usullarini rostlash tizimini o'rganish.»

---

6-laboratoriya ishi: «Sarf va sathni o'lchash usullarini rostlash tizimini 
o'rganish.» 
(Laboratoriya ishi II qismdan iborat bo’ladi) 
I.
 
Sarf o‘lchash usullarini o‘rganish 
Ishdan maqsad:
Laboratoriya ishini bajarish jarayonida talaba sarfni 
o‘lchash usullarini o‘rganadi. Mutaxassisligi bo‘yicha biror texnologik jarayondan 
sarf o‘lchanishi kerak bo‘lgan holatni tanlab, sarf o‘lchash usulini, o‘lchov va 
nazorat asboblarini yoki rostlash tizimini elementlarini tanlab, tizimni funksional 
chizmasini chizadi. Laboratoriya ishida talaba yana rotametrlarni graduirovka 
qilishni ham o‘rganadi. 
Laboratoriya ishini bajarishga talabaga ushbu uslubiy qo‘llanma bilan 
ma’ruza matni va tegishli adabiyotlar bilan tanishgandan so‘ng ruxsat beriladi. 
Shisha rotametrni graduirovka qilish 
Shisha rotametrni graduirovka qilishga mo‘ljallangan laboratoriya qurilmasi 
chizmasi 9-rasmda berilgan. Kompressordan beriladigan siqilgan havo kran K1 
orqali hajm hisoblagich (HH)ga uzluksiz berib turiladi. Rotametr (R) dan 
o‘tayotgan havo sarfi V1 va V3 ventillar yordamida o‘zgartiriladi. 
Sarf ko‘rsatkichini ishlab chiqarishdagi o‘zgarishi informatsiyasini olishda 
quyidagi usul qo‘llaniladi:
o‘zgaruvchan bosim farqi orqali; 
o‘zgaruvchan sath orqali; 
o‘zgarmas bosim farqi orqali; 
tezlik bosim kuchi orqali; 
elektromagnit sarf o‘lchagichlar (induksion). 
O‘zgaruvchan bosim farqi orqali sarf o‘lchashda diafragmadan o‘tadigan 
suyuqlik oqimining diafragmadan oldingi P
1
va keyingi bosim P
2
qiymatlarini 
o‘zgarish informatsiyasini olishga asoslangan. 
P
1
va P
2 
qiymatlarining orasidagi 
farq bosim o‘zgarishi bilan o‘zgarib turadi: sarf oshgan sari P
1 
bosim oshib, P
2 
kamayadi va ular orasidagi bosimlar farqi sarfga to‘g‘ri proporsional ravishda 
o‘zgaradi.
Diafragma DKN-10-100 
I d II 
R 
P
/
1
R
1
P
/
2
P
2
P
n
L 
9-rasm. 

---

Diafragmadan o‘tadigan suyuqlik oqimining oldingi va keyingi bosim 
qiymatlarini o‘zgarish informatsiyasini olishga asoslangan. P
1
va P
2
qiymatlari – 
trubadagi o‘rtacha bosim. 
Hajmi bo‘yicha sarf G= α*S
0

)
P
-
2(P
/
2
/
1
, (m kub/s).

=f(Re,m) 

-sarf koeffitsienti ko‘ndalang kesim S
0
, S
1
va tezlik V
0
, V
1
ga 
bog‘liq. 
Massa bo‘yicha sarf: Q
m
=α
0
*S
0
)
P
-
(P
*
*
2
/
2
/
1

Rotametrlarni ishlashini (rasm-10) asosi suzg‘ich balandligini o‘zgarishi bilan 
o‘tish yuzasini o‘zgarishi hisobiga P
1
va P
2
bosimlar farqi o‘zgarmas holatga 
kelishiga asoslangan (P
1
-P
2
=const). Sarf o‘zgarganda suzg‘ich sarfga mos holatga
kelganda to‘xtaydi va suzg‘ichni holati bo‘yicha sarf aniqlanadi. 
R
2 
II 
II 
R
1
G
I 
I
G
10-rasm 
G 11-rasm
Sarfning qiymatini masofaga uzatish lozim bo‘lgan taqdirda 11-rasmdagi 
elektromagnit sarf o‘lchagichdan foydalaniladi.