6-cинфлар учун

Engil metall qotishmalari. 
Engil metall
ruda koni alyuminiy konlaridan iborat temir alyuminiy rudalari 
asosan boksitdan olinadi. Paleozoy erasida hosil bo’lgan boksit konlari Uralda va 
Sharqiy Evropa platformasida topilgan. Mis-porfir rudalari misning yirik 
manbalaridan biridir (masalan Qozog’istondagi Qo’ng’irot, O’zbekistondagi 
Olmaliq, Armanistondagi Kajaran konlari, Vulkanogen kolchedan va gidrotermal 
tomirli konlardan ham mis qazib olinadi. Bu metall, Norilsk ruda r-ni va Pechenga, 
Kanadada Sadberi magmatik sulfidli misni konlaridan ham ajratib olinadi.
Tabiatda qo’rg’oshin va rux, odatda, polimetall rudalar tarkibida uchraydi. 
Ular orasida karbonatli jinslar orasida joylashgan stratiformli qatlamsimon konlar 
katta rol o’ynaydi. Qozog’istondagi Jayrem, Achisoy va Mirg’alimsoy, 
Qirg’izistondagi Jirg’alan, O’zbekistondagi Qalqon-ota, Uchquloch konlari va 
boshqa shunday konlar jumlasidandir. Bundan tashqari, vulkanogen polimetall-
kolchedan, karbonat jinslar orasidagi gidrotermal metasomatik, gidrotermal tomirli 
konlardan ham qo’rg’oshin-rux rudasi olinadi. Kobalt va nikeliing asosiy miqdori 
magmatik sulfidli mis-nikel konlari, shuningdek silikat tarkibli nurash konlarndan 
qazib olinadi. Gurma rudalari konlarining hammasi gidrotermal qatlamli va tomirli 
konlarga mansubdir. 
Berilliyli qotishmalar
 
(berillievie splavi) — berilliy asosidagi qotishmalar. 
Asosiy afzalliklari — 600—800°S t-ragacha solishtirma mustahkamligi va 
solishtirma bikrligining yuqoriligi hamda neytronlarni qamrash kundalang 
kesimining kichikligi; asosiy kamchiliklari — xona va kriogen (120°K dan past) t-
ralarda 
plastikligining 
pastligi, 
zadarliligi. 
Berilliyli 
qotishmalaridan 
tayyorlanadigan buyumlar va yarim fabrikatlar, asosan, kukun metallurgiyasi 
metodlari bilan, kamdan-kam hollarda quyish usuli bilan olinadi. Berilliyli 
qotishmalardan yadro energetikasi, kosmonavtika, aviasiya, kemasozlik va boshqa 
sohalarda foydalaniladi. 

---

15