6-cинфлар учун

 
 
2.2 REJALASHDA ISHLATILADIGAN MURAKKAB UNEVIRSAL 
ASBOB USKUNALAR TUZILISHI VA ISHLATILISHI 
 
Universal burchak o’lchagich (uglomer).
Turli xil burchaklarni o’lchash va 
rejalashda slesarlik go’niyalari va transportir bilan bir qatorda universal burchak 
o’lchagichlar ham ishlatiladi. Universal burchak o’lchagichlar UN tipidagi (6- 
rasm), tashqi va ichki burchaklarni o’lchaydigan va UN tipidagi (7-rasm), tashqi 
burchaklarni o’lchaydigan turlarga bo’linadi. UM tipidagi burchak o’lchagich 2 
gacha aniqlikda o’lchash imkonini beradigan 
n
bo’lgan tashqi burchaklarni 
o’lchash mumkin. 
Unda yarim doiraviy asos bor, unga lineyka 4, sektor 3 bilan 2 o’q atrofida 
aylanadigan qo’zg’aluvchi lineyka 10 birlashtirilgan. Qo’zg’aluvchi lineyka 10 ni 
biror burchakka aniq o’rna tish uchun gayka 7 mikrometrik vint bo’ylab buraladi. 
Qo’zg’aluvchi lineyka aniq burchakka o’rnatilgandan so’ng stopor 9 bilan sektor 3 
asos 5 ga kotirib qo’yiladi. Sek tor 3 ga nonius 8 o’rna tilgan. Nonius shkalasini 
6 – rasm. UN tipidagi universal burchak o`lchagich: a –umumiy ko`rinishi; 1 – 
go`niya, 2 – tutqich, 3 – noknus, 4 – noknus vinti, 5 – stopor, 6 – asbob nelka, 
b – konisning tuzilishi. 
b 

---

26 
xosil qilish uchun 29° ga teng burchak olib, uni 30 bo’lakka bo’linadi (7-rasm, b). 
U holda har ikki qo’shni shtrix orasidagi burchak 60X29:30 = 58' ga teng bo’lib, G 
dan 2 kichik bo’ladi. Burchak o’lchagich yordamida o’lcham olishda uning nol 
xolati tekshirib olinadi. 
Rejalash plitasi
(8-rasm) asosiy 
rejalash moslamasi bulib, unga rejalash 
uchun kerak bo’ladigan barcha rejalash 
asboblari, turli moslamalar, rejalanadigan 
zagotovka va detallar joylashtiriladi. 
Rejalash plitalari mayda donli kul rang 
cho’yandan quyish yo’li bilan tayyorlanib, 
ustki yuzasi va en tomonlari randalash 
stanogida randalab tekislanadi va silliqlash 
stanogida silliqlanadi. Rejalash plitalari 
100X200, 200x200, 200x300, 300X300, 
300X400, 400X400, 450X600 mm li qilib 
tayyorlanadi va max-sus stol yoki 
tumbalarga o’rnatiladi. Rejalash plitalari 
fazoviy detallarni o’lchash va rejalashda o’lcham va rejalarning aniq chiqishini 
ta’minlash imkonini beradi. Rejalash plitasining sirti hamma vaqt quruq va toza 
tutilishi kerak. 
Tagliklar
(9- rasm) rejalash vaqtida detallarni aniq o’rnatish imkonini beradi, 
rejalash plitasini tirnalishdan va ezilishdan saqlaydi. Ular rejalanadigan 
7 – rasm. UM tipidagi universal burchak o`lchagich: a – umumiy 
ko`rinishi, 1 - go`niya, 2 – o`q, 3 – sektor, 4 – lineyka, 5 – yarim doiraviy 
asos, 6 – noknusning tuzilishi, 7 – gayka, 8 – noknus, 9 – stopor, 10 – 
qo`zg`aluvchi lineyka, b – noknusning tuzilishi, v, g – ishlatilishi. 
b 
v 
g 
8 – rasm. Rejalash plitasi. a – umumiy 
ko`rinishi, 1 - go`niya, 2 – o`q, 3 – sector, 4 – 
lineyka, 5 – yarim doiraviy asos, 6 – 
mikrometrik surish vinti, 7 – gayka, 8 – 
noknus,9 - stopor , 10 – qo`g`aluvchi lineyka,
b – noknusning tuzilishi: v, g – ishlatilishi. 

---

27 
detallarning shakli va o’lchamiga qarab turli konstruksiyada tayyorlanadi. Rejalash 
ishlarini bajarishda tagliklar va rejalash asboblari rejalash plitasi ustiga o’rnatiladi.