6-cинфлар учун

Asl metall qotishmalari. 
Asl metall 
ruda konlariga oltin, platina va kumush konlari kiradi. Asl metall 
ruda konining eng katta zapasi kamdan-kam hollardagina o’n minglab 
t 
ga etadi va, 
odatda, o’nlarcha-yuzlarcha 
t 
bo’ladi, (masalan, 1 
t 
rudada juda kam hollardagina 
10 
g 
dan ortiq oltin (0,001 %) bo’ladi). Oltin rudalari oltinli kvars va boshqa tar-
kibli gidrotermal tomirlar va shtokverklarda uchraydi (masalan — Shnmoli-Sharq, 
G’arbiy va Sharqiy Sibir, Ural, Qozog’iston, O’rta Osiyo, Kavkaz va boshqalarda). 
Uran (radiy) va toriy konlari 
radioaktiv metall
ruda konini tashkil etadi. Uran 
rudalari konlari ichida gidrotermal va cho’kindi konlar muhim rol o’ynaydi. Toriy 
rudalari granitoidlar va ishqorli jinslar bilan uzviy bog’liq; metallning asosiy qismi 
aksessor minerallar 
(monasit, sirkon, kseno-tim, ortit) tarkibida. Toriyning bir 
qismi pegmatitlarda, qolgan qismi esa, Sn, Pb, Zn, Ag, Co, Ni, U va boshqa 
rudalari bilan to’planadi.
Oltin yugurtirish
 
(zolochenie)— buyumlar sirtiga yupqa (mkm ning 
ulushlaridan bir necha mkm gacha) oltin qoplash; bunda buyum bezaladi, 
himoyalanadi yoki himoyalanib, ham bezaladi. 
Kumushlash
 
(serebrenie)— buyumlarni korroziyadan saqlash, yaltiroq qilish 
va bezash maqsadida ular sirtiga galvanik usulda kumush qatlami qoplash. 
Palladiylash
 
(palladirovanie)— metall buyumlarni korroziyadan saqlash yoki 
ular sirtlari nurni yaxshi qaytara oladigan qilish uchun ularni galvanik usulda pal-
ladiy bilan qoplash. 
Platinalash
 
(platinirovanie) — 1) metall buyumlarning korroziya 
bardoshligini, nur qaytarish xossalarini, eyilishga chidamliligini oshirish, 
shuningdek kontakt elektr o’tkazuvchanligining doimiyligini saqlash uchun 
ularning sirtiga elektrokimyoviy usulda yupqa (1—5 mkm) platina qatlamini 
qoplash. 
Platinalash 
mahsus 
laboratoriya 
va 
kimyo 
apparaturasi, 
elektrotexnika priborlarining detallari (mis va uning qotishmalaridan 
ishlangan kontakt-lar),elektron razryad trubkalari uchun molibdenli simlar 
tayyorlashda, zargarlik, soatsozlik sanoatida qo’llaniladi. 2) Katalizatorlar 
ishlab chiqarishda moddalar (asbest, glinozem) ning sirtiga kimyoviy usulda 
yupqa platina qatlami qoplash. 
Platinali qotishmalar 
(platinovie splavi) — platina (asos) ning boshqa 
asl metallar, ko’pincha rodiy (40% gacha), palladiy (50%gacha), iridiy, 
shuningdek nikel, kobalt, xrom, volfram va molibdenli qotishmalari. 
Ko’pchilik emiruvchi muhitlarda korroziyabardoshlik, mexanik xossalarining 
yuqoriligi, ko’p hollarda esa katalizator kabi ta’siri bilan harakterlanadi. 
Qarshilik pechlarining qizdirgichlari, elektr kontaktlar, termoparalar uchun, 
kimyo va boshqa sanoat sohalarida olovbardosh va korroziya-bardosh 
materiallar sifatida ishlatiladi.