6-cинфлар учун

ALYUMINIY VA MAGNIY QOTISHMALARINI TERMIK ISHLASH 
HAQIDA UMUMIY TUSHUNCHA 
 
Alyumiiiyning ko’pchilik qotishmalaridan olingan quymalarning fizikaviy-
mexanik xossalarini oshirish, ichki.kuchlanishlariga barham berish, oson kesib 
ishlanadigan qilish maqsadida ular termik ishlanadi. Magniy qotishmalarini termin 
ishlash uncha samara bermaydi, chunki ularning mexanik xossalarida katta 
o’zgarish bo’lmaydi. Alyuminiy qotishmalarni termik ishlashda yirik inter metall 
qo’shimchalar eritiladi va donalarning konsentrasiyasi butun hajm bo’ylab bir tekis 
qilinadi. 
Termik ishlashda intermetall birikmalar — CuAl2, Mg2Sl, Al3Mg2 va boshqa 
fazalar erib, toblashda o’ta to’yingan eritma hosil qiladi, buning hisobiga 
qotishmaning puxtaligi va z.arbga chidamliligi ortadi. 
 
Qotishma 
markasi 
Termik 
ishlanishi 
Cho`zilgan 
mustahkamligi 
oz kf\mm
2
Nisbiy 
uzayishi 
6% 
Qattiqligi NV, 
kg\mm
2 
Ba`zi ishlatilish 
sohalari 
ML 1 
Termik 
ishlovsiz 
9 
2 
40 
Murakkab 
bo`lmagan, zich 
quymalar uchun 
ML 2 
Termik
ishlovsiz 
9 
3 
30 
Korroziyaga chidamli 
va payvantlanuvchi 
oddiy, quyma detallar 
uchun
ML 3 
Termik 
ishlovsiz 
16 
6 
40 
Zichlikni talab 
etuvchi murakkab 
bo`lmagan detallar, 
pompa va nasos 
korpuslari uchun 

---

22 
ML 4 
Termik 
ishlovsiz 
16 
22 
23 
3 
5 
2 
50 
50 
60 
Zarbsiz nagruzkada 
ishlovchi quyma 
detallar uchun 
samalyot 
dvigitellari,avtomobil 
qismlari uchun asbob 
korpuslari, asboblar 
va shunga 
o`xshashlar uchun 
ML 5 
Termik 
ishlovsiz 
15 
22 
23 
2 
5 
2 
50 
50 
60 
Yuqori nagruzkada 
ishlovchi quyma 
detallar (dvigatellar 
asboblar va boshqa 
konstruksiya 
detallari) uchun
ML 6 
Termik 
ishlovsiz 
Toblangan 
toblanib, 
eskirtirilgan 
15 
22 
23 
1 
4 
1 
50 
60 
65 
O`rtacha va yuqori 
nagruzkada ishlovchi 
detallar uchun 
ML 7 
Termik 
ishlovsiz 
16 
4 
56 
Dvigatel va 
asboblarning ish 
jarayonida 200 
0
C 
gacha qizuvchi 
detallar uchun 
 
O’ta to’yingan va turg’un bo’lmagan qattiq eritmada vaqt o’tishi bilan 
o’zgarishlar sodir bo’ladi, natijada SiA12 birikmalar ajralishi tufayli qotishmada 
faqat muvozanat konsentrasiyadagisi qoladi. Bu prosess eskirish (chiniqish) deb 
ataladi. 
Bu prosess uy temperaturasida borsa, tabiiy eskirish deb, agar yuqoriroq 
temperaturada olib borilsa, sun’iy eskirtirish deb ataladi. 
Odatda, quyma qotishmalarda eskirish prosessi uy temperaturasida sekin 
borganligidan ular 150—180°S temperaturada 10—20. soat davomida tutib turish 
yo’li bilan eskirtiriladi.8- jadval 
Ko’pgina hollarda toblash natijasida erishilgan xossalar etarli bo’lsa, qotishma 
eskirtirilmaydi. Agar qotishma toblanganda uning puxtaligi etarli bo’lmasa, bu 
qotishma eskirtiriladi, natijada puxtaligi ortib, plastikligi bir oz pasayadi.