5A140 501-Kimyo (fan yo‘nalishlari bo‘yicha) mutaxassisligi Qodirova Gullolaxon Adhamovnaning yurak kasalliklarini davolashda ishlatiladigan dorivor o‘simliklar tarkibidagi kaliy va magniy miqdorini tadqiq qilish

Tajribaviy qism.
Namuna tayyorlash
Tekshirilayotgan dorivor oʻtlar asosan quritilgan holda Fargʻona viloyati Vodil qishlogʻi togʻ oldi hududlaridan yigʻib olingan. Yigʻilgan namunalar avval vodoprovod suvi, keyin esa ikki marta distillangan suv bilan yaxshilab yuvildi. Keyin namunalar kichik boʻlaklarga boʻlinib, pechda 60⁰C haroratda quritilgan. Quritilgan namunalar chinni ohakda ezilgan va elakdan oʻtgan, qoida tariqasida, doimiy ogʻirlikda chiroq ostida quritilgan. Ushbu maydalangan namunalardan reaktorda nurlanish uchun 100 mg qismlari tayyorlangan.
Neytron-aktivatsion instrumental tahlil qilish texnikasi. Tahlil qilish texnikasini ishlab chiqishda zaruriy hisoblash va uslubiy tadqiqotlarning butun sikli, shu jumladan aniqlanadigan elementlar roʻyxatini aniqlash, tahlil qilish uchun mumkin boʻlgan shovqinlarni tekshirish, analitik radionuklidlarni tanlash, tahlil vaqti parametrlarini optimallashtirish va elementlarni aniqlash chegaralari belgilash amalga oshirildi.
Moddaning elementar tarkibini neytron-aktivatsion aniqlashda halaqit beruvchi omillarning uch turi mavjud: raqobatdosh yadro reaksiyalari, turli radionuklidlarning gamma-liniyalarining interferensiyasi (superpozitsiyasi) va yuqori energiyali γ-liniyalardan kelib chiqqan Kompton foni aniqlanayotgan elementning analitik chizigʻi ostidagi poydevor va shu bilan signal/fon nisbati yomonlashuvi.
Tahlil qilinayotgan namunalar nurlanadigan yadro reaktorining neytron spektri keng energiya diapazoniga ega (0 dan ~ 15 MeV gacha), shuning uchun asosiyga qoʻshimcha ravishda (n, γ), boshqa (ostona) reaktsiya kanallari ochiladi, ular orqali boshqa elementlardan analitik radionuklidlar hosil boʻlishi mumkin. Asosiy va raqobatdosh reaksiyalarning yadro-fizik konstantalaridan foydalangan holda olib borilgan hisob-kitoblar shuni koʻrsatdiki, koʻrib chiqilayotgan barcha elementlarning radionuklidlari uchun raqobatdosh reaktsiyalarning hissasi ahamiyatsiz va uni e’tiborsiz qoldirish mumkin. Gamma-spektrometrik asbob-uskunalarning yuqori rezoltatsiyasi tufayli 2 keV oraligʻida chiziqli superpozitsiya (interferentsiya) holatlari yuzaga kelmaydi. Ma’lumki, γ –nurlanish spektrida koʻplab aniqlangan elementlarning analitik chiziqlari koʻproq yuqori energiya liniyalariga nisbatan Kompton poydevorida joylashgan. Signal-fon nisbati yaxshilanishiga faqat tahlilning vaqt parametrlarini oʻzgartirish orqali erishish mumkin. Shu tarzda, ular radionuklidlarni aniqlashda oʻziga xos optimal tahlil parametrlariga erishadilar.
Biroq, bizning holatlarimizda, bir vaqtning oʻzida koʻp elementli tahlilni oʻtkazishda, ma’lum bir radionuklid uchun emas, balki faqat bir guruh elementlar uchun optimalni cheklanishimiz kerak.
Yuqoridagilarni hisobga olgan holda, aniqlangan elementlarni koʻrsatilgan shartlar va tahlil usullari bilan quyidagi uchta guruhga birlashtirdik: