5A140 501-Kimyo (fan yo‘nalishlari bo‘yicha) mutaxassisligi Qodirova Gullolaxon Adhamovnaning yurak kasalliklarini davolashda ishlatiladigan dorivor o‘simliklar tarkibidagi kaliy va magniy miqdorini tadqiq qilish

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI

FARG‘ONA DAVLAT UNIVERSITETI

TABIIY FANLAR FAKULTETI
KIMYO KAFEDRASI
Qo‘lyozma huquqida
UDK: 633.88+662.997.537


5A140 501-Kimyo (fan yo‘nalishlari bo‘yicha) mutaxassisligi
Qodirova Gullolaxon Adhamovnaning


YURAK KASALLIKLARINI DAVOLASHDA ISHLATILADIGAN DORIVOR O‘SIMLIKLAR TARKIBIDAGI KALIY VA MAGNIY MIQDORINI TADQIQ QILISH

mavzusida magistr akademik darajasini olish uchun yozgan

DISSERTATSIYASI
Ilmiy rahbar, K.f..f.d.,dotsent:
________ Turdaliyeva P.Q.
F a r g‘o n a  2022
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI

OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI

FARG‘ONA DAVLAT UNIVERSITETI

Fakultet: Tabiiy fanlar Magistrant: Qodirova Gullola Adhamovna

Kafedra: Kimyo Ilmiy rahbar: k.f.PhD dotsent:P.Q.Turdaliyeva

O‘quv yili: 2020-2022 Mutaxassisligi: 5A 140501-Kimyo

(fan yo‘nalishlari bo‘yicha)

MAGISTIRLIK DISSERTATSIYASI ANNOTATSIYASI

Dissertatsiyaning asoslanishi va mavzuning dolzarbligi. O‘simliklar Yer yuzasida kimyoviy birikmalarning ko‘chishi va o‘zgarishi jarayonlarida faol ishtirok etadi. Kimyoviy elementlarning biogen migratsiyasining intensivligi o‘simliklarning kimyoviy tarkibi bilan belgilanadi. O‘simliklarning elementar tarkibini o‘rganish tabiiy va antropogen landshaftlarda kimyoviy elementlarning tarqalishini to‘liqroq tavsiflash uchun zarurdir, chunki o‘simliklar moddalarning biologik aylanishining eng muhim bo‘g‘inidir. Amaliy nuqtai nazardan, o‘simliklarning kimyoviy tarkibi haqidagi ma’lumotlar odamlar va hayvonlarning muvozanatli ovqatlanishi uchun zarurdir.
Quruq o‘simliklar havo, suv va tuproqda bo‘lgan kimyoviy elementlardan iborat. O‘simliklarning asosiy qismi (odatda ularning quruq vaznining 90-95%) fotosintez jarayonida o‘zlashtirilgan uchta element: uglerod, kislorod va vodorod, ular havo va suvdan o‘simliklar tomonidan so‘riladi. O‘simlik moddalarining qolgan 5-10% tuproqdan keladigan mineral elementlar (azot, fosfor, kaliy, kaltsiy, magniy, oltingugurt, kremniy, temir, natriy, xlor, alyuminiy, mikroelementlar) ni tashkil qiladi. O‘simlik tanasidagi kimyoviy elementlar notekis taqsimlangan. Misol uchun, elementlarning eng yuqori konsentratsiyasi barglar va ignalarga xosdir. Bu yashil o‘simlik bargining asosiy funktsiyalari - fotosintez, transpiratsiya va turli xil organik birikmalarning sintezi bilan bog‘liq. Mineral elementlarning o‘t o‘simliklarida tarqalishi o‘simliklar ko‘proq yoki kamroq teng. Ko‘pincha reproduktiv organlar va mevalarda marganets, mis, molibden, borning ko‘payishi kuzatiladi.
Umuman olganda, o‘simliklarning shifobaxsh xususiyatlari, an’anaviy va xalq tabobatida qo‘llanilishi, ham organik, ham mineral kelib chiqishi biologik faol moddalar mavjudligi sabablidir. Biroq, ko‘pincha organik birikmalarning (flavonoidlar, alkaloidlar, aminokislotalar) xususiyatlari va organizmga ta’siri o‘rganiladi. Biroq, o‘simliklarning elementar tarkibi o‘rganilmaganligicha qolmoqda. O‘simliklar makro- va mikroelementlarning manbalari bo‘lib, ularni maxsus, ko‘pincha sezilarli konsentratsiyalarda to‘playdi. Shuning uchun o‘simliklar elementlarning etishmasligi sharoitlarini davolashda profilaktik va terapevtik vositalar sifatida ishlatiladi. Boshqa tomondan, o‘simlikka asoslangan preparatlar toksik ta’sirga ega bo‘lmasligini ta’minlash uchun elementlarning konsentratsiyasi darajasini maqbul darajadagi qiymatlar bilan solishtirganda bilish muhimdir. Shunday qilib, o‘simliklardagi muhim va shartli zaharli elementlarning tarkibi haqidagi ma’lumotlar ulardan tibbiy amaliyotda oqilona foydalanish uchun zarurdir.
Tadqiqot ob’ekti va predmeti. Tussilago farfara, Mellissa officinalis, Plantago major, Taraxacum officinale L., Leonurus herba, Mellissa officinalis, Leonurus herba, Mentha piperita, Calendula officinalis, Inula helenium, Tribulus terrestris o‘simliklari va ularni tarkibidagi makro- va mikroelementlar.