5A110903- bilimlendiriw mekemelerin basqarıw baǵdarı 1-kurs magistrantı innovacion strategiyalíq menejment páninen «Ózbekstan innovaciya procesin tártipke salıwdıń mámleketlik strategiyası»

II-BAP. ÓZBEKSTAN INNOVACIYA ISKERLIKTI TÁRTIPKE SALÍWDÍŃ MÁMLEKETLIK STRATEGIYASÍ

2.1. Innovacion iskerlikti mámleket tárepinen tártipke salıw

Innovacion iskerlikti mámleket tárepinen tártipke salıw mámlekettiń ekanomikalıq sistemasına maqsetli tásir etiw forması bolıp, tuwrıdan-tuwrı islep shıǵarıw -biznes baylanısları hám muwapıqlılıqtı, jeke hám social máplerdiń óz-ara uyǵınlıǵın támiyinlew tiykarında ekanomikalıq iskerlikti muwapıqlastırıw, ekanomikalıq jaǵdaylar ózgeriwin qollap-quwatlawǵa qaratıladı. Ol ekanomikalıq instetutlar, innovacion tarawdaǵı máplerin esapqa alǵan halda ekanomikalıq sistemaǵa mámleket basqarıw organlarınıń maqsetke muwapıq tásir etiwi esaplanadı. Mámleket tárepinen tártipke salıw óz aldına kárxanala imkaniyatların keńeytiriwi yáki kerisinshe jaǵdayda bolıwı, bázide maqsetlerdi ámelge asırıwdı qıyınlastırıwı múmkin.

Mámleket kárxanalar ortasında báseki gúresin támiyinlew maqsetinde innovacion siyasattı turmısqa engiziwge óz iskerligin qaratıp onı tártipke salıwdı jetilistirip baradı. Báseki gúresinde kóbinese úlken qáwip-qáterler hám naanıqlıqlar menen baylanıslı bolıp, iri muǵdarda qarjılardı talap etedi. Sol menen birge social-ekanomikalıq mashqalalar sheshimin támiyinlemeydi. Bunnan tısqarı kishi kárxanalar innovaciani en jaydırıwda iri kárxanalarǵa qaraǵanda obiektiv túrde jaman halatta (qárejetlerdiń kópligi, zárúr materiallıq qarjıladı bir jerge toplaw imkanı joqlıǵI hám basqalar sebepli) boladı. Sol sebepli, mámlekettiń zárúr wazıypalarınan biri kishi innovacion biznesti qollap-quwatlaw esaplanadı.

Mámleket organlarınıń funksiyaları. Mámleket organlarınıń innovacion tarawdaǵı funksiyaları tómendegiler esaplanadı¹¹:

• 
  Izzertlew hám islep shıǵarıwǵa qarjılardı baǵdarlaw;
  
• 
  Innovacion iskerlikti muwapıqlastırıw;
  
• 
  Innovacion processlerdi xoshametlew hám usı tarawda básekini kúsheytiriw;
  
• 
  Innovacion qáwip-qáterlerdi suǵırtalaw;
  
• 
  rezervlerdi ózlestiriw hám ónimlerdi islep shıǵarıw boyınsha májbúriyatların orınlamaǵanlıǵı ushın mámleket sanksiyaların en jaydırıw;
  
• 
  Innovacion processlerdi basqarıwdıń huqıqıy tiykarın jaratıw, atap aytqanda, avtorlıq huqıqı hám intellectual múlikti orǵaw;
  
• 
  Innovacion iskerlikti kadrlar menen támiyinlew;
  
• 
  Innovacion processtiń institucional támynatı;
  
• 
  Innovaciyanıń social hám ekologik baǵdarı;
  
• 
  Innovacion iskerliktiń social statusın asırıw;
  
• 
  Innovacion processlerdi aymaqlıq tártipke salıw;
  
• 
  Innovacion processlerdiń xalıqara baǵdarların tártipke salıw.
  

Mámlekettiń tásir etiw usılları. Mámlekettiń karxanalar innovacion iskerligine tásiri eki, yaǵnıy hákimshilik hám ekanomikalıq (tuwrıdan-tuwrı hám shamalı) usılları arqalı ámelge asırıladı. Hákimshilik usıl –belgili iskerlik túrin sheklew yáki onı rawajlantırıwǵa qaratılǵan nızamıy tiykarlanǵan boladı. Bul standartlaw hám patent siyasatın huqıqıy normalastırıw bolıp esaplanadı. Bulardıń hámmesi xojalıq subiektleri iskerliginde jańalıqlarǵa monopoliyanı saqlap qalıw hám tovar islep shıǵarıwshılar ónimleri sapasın jaqsılaw hám túrlerin kóbiytiriwge qaratılǵan boladı.

Innovacion iskerlikti tártipke salıwdıń eń tásirsheń usıllarınan biri ekanomikalıq usıl esaplanadı. Bul usıl tavar ónimlerin islep shıǵarıwda motivaciya faktorına tayanadı.

Tuwrıdan tuwrı ekanomikalıq usıllar. Olarǵa tómendegiler kiredi: finanslastırıwǵa baǵdarlanǵan investiciya (maqsetli, predmetli mashqala sheshimin tabıwǵa baǵdarlanǵan); lizing; fond operaciyaları; rejelestiriw hám dástúrlew; mámleket isbilermenligi.

Kárxananıń ilimiy-texnik proektlerde qatnası bilim hám tájriybeler deregi esaplanadı. Mámleket buyırtpaların orınlaw ushın kárxana dámleketten materiallıq qarjılar aladı, mámleket qaramaǵında bolǵan qımbatbaha ásbap hám úskenelerdi, texnologik hám texnologik bolmaǵan resurslardı alıw huqıqına iye boladı. Xalıqara ámeliyatta innovacion processlerdi mámleket tárepinen basqarıw iri proektlerdi ámelge asırıwǵa qaratılǵan bolıp, tómendegi baǵdarlarǵa iye: venchur kárxanalardı jaratıwdı xshametlew, yaǵnıy mámleket ilimiy-texnik orayların shólkemlestiriw; tijaratta paydalanatuǵın oylap tabılıwlar ushın tegin ruxsatnamalar beriw; kishi kárxanalarǵa (innovatorlarǵa) imtiyazlı kreditler hám grantlar beriw; mámlekette hám shet elde innovacion processlerdiń barısı boyınsha monitoringin alıp barıw; iri proektlerdi mámleket ekspertizasınan ótkeriw innovacion iskerlik subiektleri ushın mámleket xızmetleri tólewi ushın imtiyazlar beriw; innovacion taraw xızmetkerlerin materiallıq hám ruwxıy xoshametlew, innovacion iskerlikke imtiyazlı salıqlardı en jaydırıw; monopoliyaǵa qarsı nızamshılıq bazasın jaratıw.