|
1.3. Mámleket innovacion siyasatın qáliplestiriw hám onıń tiykarǵı baǵdarları
Mámleket innovacion siyasatı – bul innovacion iskerlikti aktivlestiriw hám onıń nátiyjeliligin asırıwǵa baǵdarlanǵan is-ilajlar jıyındısı. Bunnan tısqarı ol innovacion iskerlik nátiyjelerinen mámlekettiń social-ekanomikalıq rawajlanıwında hám jámiyet talapların tolıq qandırıwda keń paydalanıwǵa baǵdarlanǵan iskerlikti kórsetedi. Mámleket innovacion siyasatı úsh basqıshtan dúzilgen 8 bolıp, olar:
Innovacion iskerlikti rawajlantırıwdıń ilimiy tiykarlanǵan koncepciyasın islep shıǵıw;
Innovacion processlerdiń mámleket tárepinen qollap quwatlanıwınıń tiykarǵı baǵdarın anıqlaw;
Innovacion iskerlikti jedellestiriw boyınsha qoyılǵan maqsetke erisiwge ámeliy tásir kórsetiw.
Innovacion siyasattıń eki túri bar: strategik hám taktik. Mámleket innovacion siyasatınıń strategiyası mámlekettiń social-ekanomikalıq hám siyasıy rawajlanıwınıń uzaq múddetli koncepciyaları tiykarında qáliplestiriledi. Innovacion siyasıy strategiyasın tańlaw Óz náwbetinde tÓmendegilerdi talap qıladı: innovacion iskerlikti mámleket tárepinen tártipke salıwdıń tiykarǵı baǵdarların anıqlaw, ilimiy potenciyalın rawajlantirıw hám odan paydalanıw metodların tańlaw, social-ekanomikalıq rawajlanıwına mas halda innovacion rawajlanıwdıń tiykarǵı maqsetlerin belgilew.
Taktik innovacion siyasatta aldındaǵı maqsetler hám bul maqsetlerge joqarı nátiyjelik penen erisiwdi támiyinleytuǵın anıq is-ilajlar anıqlanadı. Taktik qurallar – bul ilimiy izzertlew hám proekt –konstruktorlıq jumıslardı qarjılantırıw, materiallıq-texnik hám axbarot táminatı, xızmekerlerdi tańlaw, innovacion rawajlantırıw boyınsha is-ilajlardı ámelge asırıw ushın huqıqıy hám shÓlkemlik sharayatlar jaratıw bolıp esaplanadı.
Mámleket innovacion siyasatı, onı qáliplestiriw metodlarınıń nátiyjeliligi hám innovaciyanı qollap-quwatlawdıń tiykarǵı baǵdarları boyınsha mámlekette pán texnikanıń rawajlanıwına baxa beriw múmkin. Pán texnika rawajlanǵan mámleketlerde ilimiy-texnik iskerlik nátiyjelerin (licenziya, patent ham basqalar) eksport qılıw rawajlanadı, sonıń menen birge tayın jańalıqlardı eksport qılıw kóbeyip, basqa mámleketlerde ilimiy-texnik innovacion járdem kórsetiw keńeyedi.
Mámlekettiń innovacion siyasatı tiykarınan innovacio processti ámelge asırıw ushın qolay ekanomikalıq, shólkemlik, huqıqıy, axborat hám social-psixologik shárayatlar jaratıwǵa baǵdarlanǵan.
Innovacion siyasattıń qáliplesiw metodları hám shárayatlarınan kelip shıqqan halda, mámleket tárepinen innovacion iskerlikti qollap-quwatlawdıń tiykarǵI baǵdarları anıqlanadı. Innovacion iskerlikti mámleket tárepinen qollap-quwatlawdıń tiykarǵı baǵdarları tómendegilerden quralǵan9:
perspektiv baǵdardaǵı ilimiy izzertlewlerdiń (fundamental, izleniw, ámeliy) rawajlanıwın qollap-quwatlaw;
innovacion iskerlikti qániygeler menen támiyinlew;
innovacion iskerlikti ámelge asırıwǵa baǵdarlanǵan hár túrli dástúrlerin islep shıǵıw;
óz aldına firma (kárxanalar)dıń innovacion iskerligi nátiyjeliligin asırıwǵa qaratılǵan tásirge iye fiscal hám basqa ekanomikalıq rechakların mámleket tárepinen tártipke salıw;
pánniń túrli tarawları (akademiy, tarmaq hám joqarı oqıw ornı) óz-ara baylanısın nátiyjeli shólkemlestiriwde mámleket baylanıstırıwshı sıpatında qatnasıwı hám joqarı oqıw orınları (universitet, instetut, akademiya) menen sanaat kárxanaları arasındaǵı innovaciya islemeleri boyınsha kooperaciyanı xoshametlew;
innovacion islemelerge mámleket buyırtpaların qáliplestiriw;
wálayatlardaǵı innovacion iskerlikti tártipke salıw;
innovacion iskerlikti huqıqıy bazasın jaratıw;
innovacion processler boyınsha xalıqara baylanıslardı tártipke salıw.
Innovacion iskerlik boyınsha xalıqara baylanıslardı tártipke salıw formaları hár túrli. Olardan tiykarǵıları tómendegiler:
shet el innovacion investiciyaların xoshametlew;
birge islesiwdiń eń perspektiv hám basil baǵdarların tiykarlı tańlaw;
innovacion islemelerdi eksport qadaǵalawınan ótkeriw;
xalıqara kishi innovacion isbilermenlik baylanısların qollap-quwatlaw;
birgelikte orınlanıp atırǵan innovacion iskerliktiń qatnasıwshı mámleketlerine (kárxanalarǵa) arnawlı salıq hám kredit imtiyazların qollaw;
mámlekette xalıqara standart hám normalardı en jaydırıw.
Bunnan tısqarı usı tarawdı mámleket tárepinen tártipke salıw formalarına tómendegilerdi kiritiw múmkin: Innovaciya mashqalaları menen shuǵıllanıp atırǵan xalıqara shólkemlerdiń (YuNESKO, OESR, YuNIDO, MAGATE hám basqalar) jumıslarında qatnasıw; Xalıqara konvenciyalarǵa qosılıw (máselen: intelektual múlik huqıqların qorǵaw boyınsha konvenciya); xalıqara innovacion baylanıslardı huqıqıy tártipke salıwshı arnawlı nızamlar hám normalar islep shıǵıw, xalıqara patent-licenziya operaciyalarında qatnasıw hám t.b.
Innovacion iskerlikke mámleket tárepinen tásir etiw metodların eki toparǵa bóliw múmkin10: tuwrı hám qıya.
Innovacion processti mámleket tárepinen tártipke salıwdıń tuwrı metodları eki formada ámelge asırıladı: hákimshilik, dástúrli-maqsetli. Hákimshilik formada innovaciyaǵa turıdan-tuwrı tásir qılıw maqsetinde ol qarjılastırıladı. Usı qarjılantırıw anawlı nızamlar tiykarında ámelge asırıladı. Innovaciyalardı dástúrli – maqsetli tártipke salıwda jańalıqlardı qollap-quwatlawdıń mámleket maqsetli dástúrleri boyınsha innovaciyalar kontrakt tiykarinda qarjılastırıladı. Yaǵnıy, mámleket tárepinen jańalıqlardı (tavar, texnologik process, xızmet) kontrakt tiykarında satıp alıw sisteması shólkemlestiriledi. Kontrakt tiykarında qarjılastırıw – házirgi kúnde keń tarqalǵan – buyırtpashı hám islep shıǵarıwshılar ortasnda shártnama sistemanıń bir elementi esaplanadı.
Shártnamada jumıslardı tamamlaw waqtı, jumıslardı qatnasıwshılar arasında bólistiriwin materiallıq xoshametlew anıq kórsetiledi. Bul jerde óz-ara májbúriyatlar, ekanomikalıq sankciyalar kelisip alınadı.
Innovacion processke mámleket tárepinen tuwrıdan-tuwrı tásir qılıw metodları sistemasında sanaat kárxanaları hám universitetler kooperaciyasın xoshametlewshi keshelerde zárúr orın iyeleydi.
Sanaat hám universitetler kooperaciyası nátiyjesinde birinshiden aldınǵı ilimiy ideyalardı islep shıǵarıwǵa en jaydırıw imkani jaratılsa, ekinshiden, sanaat kárxanalarınıń fundamental hám izleniw izzertlewlerdi qarjılantırıwǵa qızıǵıwı payda boladı.
Innovacion processlerdi mámleket tárepinen tártipke salıwda qıya metodlar hám zárúr orın tutadı. Mámleket innovacion siyasatın ámelge asırıwda qollanılatuǵın bul metodlar birinshiden, innovacion processlerdi xoshametlewge hám ekinshiden, innovacion process ushın qolay ortalıq (ekanomikalıq, social hám psixologik) jaratıwǵa baǵdarlanǵan. Innovacion iskerlikti mámleket tárepinen tártipke salıwshı qıya metodlardıń quramı, dúzilisi hám mazmunı túrlishe.
Usı metodlarǵa salıq imtiyazları hám kredit imtiyazların kiritiw múmkin.
Salıq imtiyazları tómendegi kórinislerde bolıwı múmkin:
-perspektiv innovacion islenbelerdi ámelge asırıwǵa baǵdarlanǵan kárxana paydası salıqtan azat qılınadı;
-ilimiy-texnik ónim satıwdan alınǵan ilimiy instetut hám joqarı oqıw orınlarınıń valyuta qarjıları salıqqa tartılmaydı;
-ilimiy-texnika shólkemleriniń múlkin kemeytirilgen qosımsha qıymat salıǵına tartıw; kárxana (firma)lardıń jańalıqların en jaydırıw esabına alınǵan paydasın belgili dáwirge imtiyazlı salıqqa tartıw hám t.b.
Innovaciyalardı mámleket tárepinen tártipke salıwda imtiyazlı kreditler beriw hám úlken nátiyje beriwi múmkin. Yaǵnıy, akcionerlik jámiyetlerine, kárxanalarǵa, firmalarǵa kishi procent stavkasına kreditler ajıratıw is-ilajları solar qatarınan.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
