|
I BAP
INNOVACION RAWAJLANÍW STRATEGIYASÍ
1.1. Innovacion rawajlanıw strategiyasınıń mánisi
2009-jıl 12-fevraldaǵı “Pán hám texnologiyalar rawajlanıwınıń muwapıqlastırıw hám basqarıwdı jetilistiriw is-ilajlar tuwrısında” ǵı Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń Qararı hám 2007-jıl 7-sentyabrdegi “Innovaciya ilimiy-texnika dástúrlerin qáliplestiriw hám ámelge asırıw tártibi tuwrısındaǵı nızamın tastıyıqlaw haqqında” ǵı Ózbekstan Respublikası Ministrler keńesi janındaǵı Pán hám texnologiyalardı rawajlantırıwdı muwapıqlastırıw uyımınıń, Ózbekstan Respublikası Finans ministrliginiń, Ózbekstan Respublikası Joqarı hám orta arnawlı bilimlendiriw ministrliginiń, Ózbekstan Respublikası Ekanomika minstrliginiń, Ózbekstan Respublikası Pánler akademiyasınıń Qararında tómendegi táriyp usınıs etildi: «Innovacion iskerlik – jańa yáki jetilistirilgen ónim, jańa yáki jetilistirilgen texnologik process jaratıw, islep shıǵarıwda ózlestiriw hám ámeliy qollaw boyınsha jumıslar qılıw hám xızmetler kórsetiw»5. Zamanagóy dúnya ekanomikalıq rawajlanıwına tán bolǵan tárepi dúnyanıń jetekshi mámleketleri postindustrial jámiyet qáliplesiwiniń jańa basqıshına –tiykarınan bilimler jaratıw, tarqatıw hám paydalanıwǵa tiykarlanatuǵın ekanomika jaratıwǵa ótiwi esaplanadı. Nayap kónlikpe hám qábiliyetler, olardı turaqlı túrde ózgertirip turatuǵın iskerlik sharayatlarına maslastırıw, joqarı tájriybe jetekshi islep shıǵarıw resursına, shaxs hám mekemeniń social dárejesi hám materiallıq párawanlıǵınıń tiykarǵı faktorına aylanadı. Jańa pán-texnika jetiskenliklerinen paydalanıw hám islep shıǵarıwdıń jedellesiwi innovacion tsikldiń keskin qısqarıwı, ónim hám texnologiyalardı jańalaw tezliginiń tezlesiwin belgilep beredi. Jáhán tajriybesi sonı kórsetedi, mámlekettiń úzliksiz social-ekanomikalıq rawajlanıwı hám onıń sırtqı bazardaǵı básekilesligin támiyinlewi birinshi náwbette rawajlanǵan milliy innovacion sistema barlıǵı menen támiyinlenedi. Sistemanıń barlıq elementleri qáliplesiwi hám nátiyjeli óz-ara baylanıs qılıwı mámleket innovacion siyasatınıń bas maqseti esaplanadı. Hár bir mámleket, óziniń innovacion siyasatın islep shıǵar eken, óz aldına belgili bir maqsetlerdi qoyadı hám rawajlanıwdıń barlıq ishki hám sırtqı faktorları jıyındısın esapqa alıp, talap etilgen innovacion iskerlik dárejesine erisiwge imkan beretuǵın ol yáki bul taktika hám strategiyanı tańlap aladı.
Innovacion strategiya bul – jámiyet rawajlanıwı baǵdarına muwapıq texnologiyalarda da, texnologiyalardı basqarıwda da jańalıqlar kiritiwdi tańlaw hám ámelge asırıw sistemaların ózgertiriw processin belgilep beretuǵın qaǵıydalar hám normalar toplamı.6 Innovacion strategiyanıń eń joqarı wazıypası – innovacion process qatnasıwshılarının mápleri hám túrli baǵdardaǵı processlerdi maksimal dárejede uyǵınlastırıw esaplanadı. Jańalıqlar kiritiwdi ámelge asırıw, kóp ilim talap etetuǵın ónim shıǵarıw hám eksport qılıwda jetiskenlikke erisken rawajlanǵan mámleketler tájriybesi innovacion siyasat rawajlanıwı strategiyalarınıń ayrım túrlerin ajratıp kórsetiwge imkan beredi.
«Kóshirip ótkeriw» strategiyası shet el ilimiy-texnika reformasınan paydalanıw hám jańalıqlar kiritiwdi óz ekanomikasına kóshirip ótkeriwden ibarat. Bul strategiya birinshi náwbette, Yaponiyada ekinshi dúnya júzlik urıstan keyingi jıllarda paydalanılǵan, AQSh, Angliya, Fransiya, Rossiya sıyaqlı rawajlanǵan mámleketlerde shet elde talap joqarı bolǵan jańa ónimler islep shıǵarıwdı ózlestiriw ushın joqarı nátiyjeli texnologiya licenziyalar satıp alǵan, keleshekte fundamental izzerlewler hám proektlerden baslap innovaciyalardı engiziw, olardı mámleket ishinde hám jáhán bazarında ámelge asırıwǵa shekem bolǵan pútkil innovacion sikldi támiyinlegen óziniń ilimiy-texnik hám ilmiyislamiy reforması jaratılǵan.
«Ózlestiriw» strategiyası sodan ibarat, arzan jumısshı kúshine tayanǵan óziniń joǵatılıp atırǵan ilimiy-texnik reforması bir bóliminen paydalanǵan halda aldın sanaatı rawajlanǵan mámleketlerde islep shıǵarılǵan ónimdi islep shıǵarıw ózlestiriledi, keleshekte islep shıǵarıwǵa injenerlik-texnik birge islesiw hámde ekanomikanıń mámleket hám bazar formaların uyǵınlastırǵan halda innovacion iskerlikti kúsheytiriwdi támiyinlew, óziniń ilimiy-izzertlewshilik hám tajriybekonstruktorlıq jumısların ótkeriwge iye bolǵan ilimiy-texnik ko’z-qarası tiklenedi. Bunday strategiya Xitayda hám Qubla-shıǵıs Aziyanıń bir qatar mámleketlerinde qabıl qılınǵan. Klassik misal – Qubla Koreyanıń básekiles avtomobil sanaatı, joqarı nátiyjeli esaplaw texnikası, kúndelikli elektronika quralları islep shıǵarıwdıń jaratıwı.
Rawajlanıw dárejesi joqarı bolǵan mámleketler, birinshi náwbette, AQSh, Angliya, Germaniya, Fransiya ámel qılatuǵın «ámelge asırıw» strategiyası sonnan ibarat, óziniń ilimiy-texnik potenciyalınan paydalanǵan, shet ellik alımlar hám konstruktorlardı qaratqan, universitetlerdiń fundamental pánleri hám firmalardıń ámeliy pánlerin integratsiyalaǵan halda turaqlı túrde islep shıǵarıwda hám social tarawda ámelge asırılatuǵın joqarı texnologiyalar, jańa ónimler jaratıladı, yaǵnıy innovaciyalardı turaqlı túrde ámelge asırıw júz beredi.
Ózbekstan bar bolǵan intellektual potenciyalına hám ilimiy-texnik resurslarǵa tayanatuǵın innovaciyalardı aktivlestiriw strategiyasın tańlap alıwı zárúr. Hazirgi waqıtta «innovacion strategiya» túsiniginiń kóplegen táriypleri bar bolıp, bunda texnologiyalarda da, kompaniyanı rawajlantırıw ulıwma strategiyasına muwapıq texnologiyalardı basqarıwda da kiritiletuǵın jańalıqlardı tańlaw hám ámelge asırıw sistemasın qáliplestiriwshi hám belgilep beriwshi qaǵıydalar hám normalar toplamı túsiniledi. Sonıń menen birge, innovacion strategiya degende mekeme maqsetlerine erisiwdiń uzaq múddetli usılın, sol qatarda, túrli turaqlı variantlar ortasında resurslar bólistiriw hámde usı mekemege tásir kórsetetuǵın ishki hám sırtqı faktorlar ózgeriwinde bul resurslardı qayta bólistiriw xarakterinde túsiniw múmkin.
Do'stlaringiz bilan baham: |
