5. Психологик билимларнинг системаси

57. Фаолият турлари ва уларни инсон томонидан узлаштирилиши. Faoliyat turlari: a)o’yin faoliyati, b)o’qish (ta’lim) faoliyati, c) mehnat faoliyati. O’yin: Xayotning birinchi yillaridayoq bola faoliyatining oddiy shakllarini o’zlashtirishi uchun dastlabki shart sharoitlar tarkib topa boshlaydi. (o’yin faoliyati faqatgina inson bolalarda emas hayvon bolalarida ham kuzatiladi. Misol uchun mushuk bolasi dumalayotgan ipni avvalkuzatib keyin unga tashlanadi. Bu undagi ovchilik qobilyatini rivojlantirishga yordam baradi.) O’yin faoliyati bilan organizmda kuch-quvvat almashinuvi o’rtasidagi bog’lanish o’yinga nisbatan maylning tug’ulishiga olib keladi. Bolaning o’yin harakatlari avval boshdanoq buyumlardan foydalanishning insoniy usullari va amaliy xulq-atvorning kata yoshdagilar bilan muloqot jarayonida va kata yoshdagilar rahbarligida o’zlashtirib olinadigan insoniy shakllari zamirida rivojlana boradi. Bu xol bolalar o’yin faoliyatining prinsipial jihatdan muhum xususiyatlarni belgilab beradi,uning shakllari, manbaalari, mexanizmlari, funsiyalari va natijalari hayvonlarning o’yinidan tubdan farq qilishga olib keladi. O’qish:ta’lim-o’ziga xos insoniy faoliyatdir. Xayvonlarda esa faqatgina o’rganish bo’lishi mumkin. Lekin odamda ham faqat o’z xatti-xarakatlarini anglab yetilgan yuksak hayoliy maqsadga (idealga) ko’ra yo’naltirish layoqotiga ega bo’lgandagina ta’lim faoliyati yuz berishi mumkin. Bunday layoqatning yetarli darajadagi rivojlanishiga faqat 6-7 yoshga chiqqan paytga kelib, faoliyatning oldingi turlari-o’yin, nutq, amaliy xulq-atvor va shu kabilar negizida shakillana brogan xolda erishiladi. O’quv faoliyatini shakllantirishning eng birinchi asosiy sharti-bolada muayyan bilimlarni, ko’nikma va malakalarni o’zlashtirish uchun anglanilgan motivlar tug’ilishi hisoblanadi. Mehnat faoliyati – kishining eng yetakchi, asosiy faoliyatidir. Mehnat faoliyati kishining xayot kechirishini, boshqa turlar ustidan g’alaba qozonishini, xamda tabiat kuchlari va moddalaridan foydalanishini ta’minlaydigan o’ziga xos turga oid xulq atvori deb xisoblanishi mumkin.