5-мавзу: ялпи талаб ва ялпи таклиф модели дарс мақсади

4. АD-АS моделида нархлар ва миллий ишлаб чиқариш реал хажмининг мувозанатли даражалари
Нархларнинг мувозанатли даражаси деганда шундай нарх даражаси тушуниладики, унда жами талаб ва таклиф бир-бирига мос келиши ёки тенг бўлиши керак.
Биринчи жами талаб эгри чизиғи ва жами таклиф эгри чизиғининг оралиқ кесмада мос келишини кўриб чиқамиз. Нархларнинг мувозанатли даражаси ва миллий ишлаб чиқариш хажмининг мувозанатли даражалари мос равишда Ре ва Қе лар билан белгиланган.
Нима учун Ре нархларнинг мувозанатли даражаси ва Қе миллий ишлаб чиқаришнинг мувозанатли даражасини билдиришини кўрсатишимиз учун нархлар даражаси Ре билан эмас, балки Р1 билан кўрсатилган. Жами таклиф эгри чизиғи кўрсатаяптики, нархлар даражаси Р1 бўлган вазиятда корхоналар миллий ишлаб чиқариш хажмини Қ1 миқдоридан оширмайди.
Истеъмолчилар бундай хажмдаги махсулотларни Р1 даражада сотиб олишга тайёр туради. Истеъмолчилар ўртасидаги рақобат нархлар даражасини Ре гача суради. 4-чизмадаги стрелканинг кўрсатишича, нархлар даражасининг Р1 дан Ре гача кўтарилиши ишлаб чиқариш хажмини Қ1 дан Қе гача оширишга ва истеъмолчиларнинг истеъмолини Қ2 дан Қе гача камайтиришга олиб келади.




4-чизма. Жами таклиф эгри чизиғининг оралик кесмадаги мувозанат

5-чизмада жами таклиф эгри чизиғи кейнсиан кесма орқали ўтади. Бундай вазиятда нархлар даражаси хеч қандай ахамиятга эга эмас. Буни тушуниш учун аввало миллий ишлаб чиқаришнинг мувазанатли хажмини Қе ва мувозанатли нархлар даражасини Ре билан белгилаймиз.

Нархлар AS
даражаси


P2


Pе


AD
Q1 Qе Q2 Q3 У


5-чизма. Жами таклиф эгри чизиғининг кейнсиан кесмадаги мувозанати.

Жами таклифнинг кейинги ўсиши эгри чизиқнинг янада юқорироқ сурилишига олиб келади. Жами талаб эгри чизиғи жами таклиф эгри чизиғининг вертикал кесмасида кесишади. Бу ерда мувозанат нарх Р2 даражасида, ишлаб чиқаришнинг мувозанат хажми Қ3 нуқтасида ўрнатилади. Жами таклифнинг бу кесмасида талабнинг хар кандай ўзгариши факат нархлар даражаси ўзгаришга олиб келади. Ишлаб чиқариш хажми эса тўлиқ бандлик шароитида ўзгармай қолади.

Оралиқ ва вертикал кесмаларда нархлар ўсиб бориши билан кузатилган жами талабнинг кўпайиши талаб инфляцияси мавжудлигини кўрсатади.
Жами таклифнинг ўзгариши мувозанат нархлар даражасига ва миллий ишлаб чиқариш хажмининг мувозанат даражасига қандай таъсир кўрсатишини кўрамиз.
Биринчидан, ташки хамкорлар импорт махсулотларига бўлган нархни оширади, деб фараз қилайлик. Импорт махсулотлари нархининг ошиши мамлакатда ишлаб чиқарилаётган барча махсулотлар ва импорт қилинаётган ресурслар нархини ошириб юборади. Шундай қилиб, миллий ишлаб чиқаришнинг барча бўғинларида ишлаб чиқарилаётган махсулотлар бирлиги харажатлари ошиб кетади. Шунинг учун хам жами таклиф эгри чизиғи АS1 дан АS2 га қараб силжийди. Бундай вазиятда нархлар даражасининг ошиши инфляцияга олиб келади.